Gwarancja bankowa jako zabezpieczenie wierzytelności.

Banki zazwyczaj kojarzą się z takimi czynnościami jak udzielanie kredytów, przyjmowanie lokat czy prowadzenie rachunków bankowych. Jednak czynności zastrzeżonych wyłącznie dla banków jest znacznie więcej. Jedną z nich jest udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych. Bohaterem dzisiejszego odcinka będzie właśnie gwarancja bankowa. Przepisy dotyczące gwarancji bankowej zawiera najważniejsza dla banków ustawa, czyli Prawo bankowe (art. 8084). Banki mogą na zlecenie udzielać gwarancji bankowych i w praktyce robią to powszechnie.

Czym jest gwarancja bankowa?

Zgodnie z art. 81 Prawa bankowego jest to jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji – bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku.

W piśmiennictwie prawniczym i orzecznictwie sądów przyjmuje się, że gwarancja to umowa pomiędzy bankiem-gwarantem a beneficjentem gwarancji, przy czym stroną jednostronnie zobowiązaną jest bank wystawiający gwarancję. Jego zobowiązanie ma charakter pieniężny, czyli polega na zapłacie określonej sumy pieniężnej w razie wykonania przez uprawnionego (beneficjenta gwarancji) praw z gwarancji. Gwarancja może być wystawiona w złotych lub w walucie obcej.

Kto jest stroną gwarancji bankowej?

Gwarancja bankowa wystawiana jest na zlecenie osoby lub podmiotu zwanego zleceniodawcą. Zleceniodawcą w praktyce przy gwarancjach bankowych najczęściej są przedsiębiorcy, w tym spółki handlowe, ale równie dobrze może nim być osoba czy instytucja, która nie prowadzi działalności gospodarczej.

Zleceniodawca nie jest stroną gwarancji bankowej. Jest podmiotem, który zlecił wystawienie gwarancji. Pomiędzy nim a beneficjentem, czyli uprawnionym z gwarancji, istnieje zazwyczaj umowa, realizację której gwarancja ma zabezpieczać. W umowie tej zleceniodawca jest podmiotem zobowiązanym wobec beneficjenta.

Stroną umowy gwarancji jest gwarant (podmiot zobowiązany) i beneficjent (podmiot uprawniony). W przypadku gwarancji bankowej gwarantem jest bank.

Beneficjent, na rzecz którego gwarancja została wystawiona, ma prawo żądać zapłaty od banku-gwaranta w przypadku, gdy wystąpią okoliczności określone w gwarancji. Beneficjent powinien być w treści gwarancji dokładnie określony przez wskazanie jego nazwy i formy prawnej.  Beneficjentem mogą być osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnej, osoby prawne, spółki prawa handlowego niebędące osobą prawną czy inne podmioty mające zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Beneficjentem gwarancji nie może być spółka cywilna ani inny podmiot, który wspomnianych wyżej przymiotów prawnych nie posiada. Beneficjentem gwarancji mogą być natomiast  wspólnicy spółki cywilnej.

Beneficjentem gwarancji może być także bank jeżeli gwarancja ma zabezpieczać wierzytelność banku.

Co może zabezpieczać gwarancja?

Gwarancja bankowa może zabezpieczać różnego rodzaju wierzytelności istniejące w momencie jej wystawienia albo takie, które powstaną dopiero w przyszłości. Mogą to być wierzytelności wymagalne albo niewymagalne, warunkowe albo bezwarunkowe. W praktyce banki wystawiają najczęściej następujące rodzaje gwarancji:

  • spłaty kredytu,
  • zapłaty za towary lub usługi,
  • przetargowe (wadialne),
  • dobrego wykonania umowy,
  • zapłaty akredytywy,
  • zapłaty weksla,
  • zapłaty rat leasingowych,
  • zapłaty długu celnego,
  • zwrotu zaliczki,
  • tranzytowe.

Za wystawienie gwarancji bank pobiera wynagrodzenie w postaci prowizji.

Samodzielność i abstrakcyjność gwarancji.

Gwarancja bankowa jest samodzielnym i nieakcesoryjnym zobowiązaniem banku, który ją wystawił. Bank odpowiada za to, że nie wystąpi zdarzenie objęte gwarancją. Zobowiązanie banku z gwarancji ma tzw. charakter abstrakcyjny to jest niezależny od  przyczyny wystawienia gwarancji, czyli umowy jaką zawarli między sobą zleceniodawca i beneficjent gwarancji. Abstrakcyjność gwarancji była i jest przedmiotem dyskusji w doktrynie prawniczej jak i orzecznictwie sądów. Nawet Sąd Najwyższy wydawał na tym tle odmienne orzeczenia. Należy jednak podzielić pogląd wyrażony w Uchwale składu 7 sędziów z dnia 16 kwietnia 1993 r. III CZP 16/93. o abstrakcyjności gwarancji. Bank udzielający gwarancji opatrzonej klauzulami „nieodwołalnie i bezwarunkowo” oraz „na pierwsze żądanie” nie może skutecznie powołać się – w celu wyłączenia lub ograniczenia przyjętego na siebie obowiązku zapłaty – na zarzuty wynikające ze stosunku podstawowego, w związku z którym gwarancja została wystawiona.

Zatem bank, który wystawił gwarancję może powoływać się na postanowienia umowy, pomiędzy zleceniodawcą a beneficjentem gwarancji tylko wtedy, gdy zostały one zapisane w treści gwarancji.

W piśmiennictwie prawniczym istnieje także pogląd o kauzalnym charakterze zobowiązania banku z gwarancji bankowej, to jest zależnym od przyczyny jej udzielenia.

Forma i treść gwarancji bankowej.

Gwarancja bankowa powinna być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności. W obrocie zagranicznym z innymi bankami treść gwarancji przekazywana jest SWIFT-em lub  teleksem kluczowanym.

Bank wystawia gwarancję zgodnie z otrzymanym zleceniem. Zlecenie wystawienia gwarancji złożone przez zleceniodawcę powinno określać dokładnie wszystkie istotne elementy gwarancji, która na jego podstawie ma zostać wystawiona.  Bank-gwarant i zleceniodawca ustalają treść gwarancji biorąc pod uwagę cel, w związku z którym ma ona zostać udzielona. 

Treść gwarancji bankowej powinna być jasna i precyzyjna. Należy wystrzegać się zbędnych zapisów lub szczegółów powodujących wątpliwości w tej materii. Niezbędne elementy, jakie gwarancja bankowa powinna zawierać to:

  • określenia wierzytelności, która ma być zabezpieczona gwarancją,
  • rezultat, który gwarancja ma zabezpieczać,
  • określenie beneficjenta,
  • zobowiązanie banku-gwaranta do wypłacenia na żądanie beneficjenta oznaczonej kwoty pieniężnej,
  • warunki zapłaty i dokumenty jakie beneficjent powinien załączyć do żądania zapłaty z gwarancji.

Treść gwarancji może zawierać także zastrzeżenia dotyczące przelewu wierzytelności z gwarancji. Bank może zastrzec, że gwarancja jest niezbywalna albo, że przelewu wierzytelności z gwarancji bankowej można dokonać tylko wraz z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej gwarancją. Poza tym treść gwarancji, w zależności od jej rodzaju może zawierać także zapisy:

  • o odwołalności lub nieodwołalności gwarancji,
  • o „bezwarunkowości” lub „warunkowości gwarancji”,
  • świadczące o abstrakcyjności gwarancji,
  • zapłaty na pierwsze żądanie,
  • określające czas na dokonanie wypłaty,
  • o odnawialności lub nieodnawialności gwarancji,
  • redukujące lub przewidujące wzrost sumy gwarancyjnej,
  • określające termin obowiązywania gwarancji,
  • przedłużające termin ważności gwarancji,
  • określające formę żądania zapłaty i sposób przekazania go gwarantowi,
  • określające formę i treść oświadczenia beneficjenta,
  • identyfikacyjne (przyznające bankowi prawo do weryfikacji tożsamości beneficjenta),
  • wskazujące miejsce złożenia żądania zapłaty,
  • nakazujące przedstawienie oryginału gwarancji,
  • określające przyczyny wygaśnięcia gwarancji,
  • nakazujące zwrot gwarancji. 

W gwarancji można także zapisać, że stosuje się do niej Jednolite Reguły dla Gwarancji Płatnych na Żądanie (URDG 758). Co to takiego? Są to reguły, które zostały zatwierdzone i opublikowane przez Międzynarodową Izbę Handlową. Opisują one prawa i obowiązki zleceniodawcy, beneficjenta oraz banku-gwaranta. Reguły te stosuje się do gwarancji płatnych na żądanie, gdzie  obowiązek gwaranta powstaje po złożeniu pisemnego żądania i innych dokumentów wymienionych w gwarancji. Obowiązek ten nie zależy od faktycznego niewykonania przez zleceniodawcę jego zobowiązań z umowy, będącej podstawą wystawienia gwarancji. Zatem Jednolite Reguły nie mają zastosowania do gwarancji, w których obowiązek dokonania zapłaty przez gwaranta uzależniony jest od udowodnienia faktu niewykonania przez zleceniodawcę jego zobowiązań.

W gwarancji można także wskazać prawo, jakiemu podlega gwarancja. Jeżeli takiego postanowienia brak, gwarancja podlega prawu obowiązującemu w miejscu jej wystawienia.

Wykonanie zobowiązania wynikającego z gwarancji.

Jeżeli zleceniodawca, czyli osoba za którą została udzielona gwarancja nie wykona swojego świadczenia na rzecz beneficjenta gwarancji, to ten może zwrócić się do banku-gwaranta z żądaniem zapłaty sumy gwarancyjnej. Obowiązek jej zapłaty powstanie, gdy wystąpią okoliczności określone w gwarancji. To jakie warunki musi spełniać żądanie zapłaty powinna wskazywać treść gwarancji. Żądanie zapłaty z gwarancji należy złożyć w banku nie później niż w dniu wygaśnięcia gwarancji.

Gdy roszczenie wynika z gwarancji bezwarunkowej, płatnej na pierwsze żądanie, bank-gwarant powinien wypłacić sumę gwarancji i nie ma prawa sprawdzać czy jest ono zasadne. Może jednak i powinien sprawdzić wymogi formalne złożonego żądania.

Gdy gwarancja była warunkowa, beneficjent do swojego żądania musi także załączyć wskazane w gwarancji dokumenty uzasadniające jego roszczenie. Wówczas bank oprócz wymogów formalnych powinien sprawdzić również czy roszczenie jest zasadne i czy dokumenty spełniają wymogi z gwarancji. Mogą to być rozmaite dokumenty w zależności od rodzaju wystawionej gwarancji.

W przypadku, gdy bank, który wystawił gwarancję odmówił zapłaty, pomimo tego, że gwarancja była ważna i  żądanie zapłaty zostało złożone prawidłowo, beneficjent może dochodzić zapłaty od banku w sądzie.

Jeżeli bank-gwarant wypłacił beneficjentowi sumę gwarancyjną to wykonał tym samym zobowiązanie z gwarancji. Z samej konstrukcji prawnej gwarancji nie przysługuje mu roszczenie zwrotne (regresowe) względem zleceniodawcy. Jednak bank i zleceniodawca mogą takie prawo na rzecz banku w zleceniu wystawienia gwarancji zapisać. W praktyce zazwyczaj ma to miejsce.

Kiedy gwarancja wygasa?

Przed wszystkim wtedy, gdy upłynął termin, na jaki została udzielona. Ponadto wygaśnie ona także jeżeli:

  • zleceniodawca wykona swoje zobowiązanie wobec beneficjenta i udokumentuje to w sposób ustalony w gwarancji,
  • beneficjent zwróci bankowi dokument gwarancji,
  • beneficjent zwolni bank ze wszystkich zobowiązań określonych w gwarancji przed upływem terminu jej ważności,
  • gwarancja zostanie odwołana, gdy miała ona charakter odwołalny,
  • nastąpi wykonanie przez bank zobowiązań z gwarancji.

Gwarancja może również wygasnąć w innych sytuacjach określonych w jej treści. Mogą to być różne sytuacje w zależności od rodzaju gwarancji lub przepisów prawa, z których wynika obowiązek dostarczenia gwarancji.

Potwierdzenie gwarancji przez inny bank, czyli regwarancja.

Prawo bankowe przewiduje również, że bank może potwierdzić zobowiązanie innego banku wynikające z gwarancji bankowej. W takim przypadku roszczenia z gwarancji można kierować do banku, który jej udzielił, lub do banku, który ją potwierdził, albo do obu tych banków łącznie, aż do zupełnego zaspokojenia roszczeń beneficjenta gwarancji. Potwierdzenie gwarancji bankowej powinno nastąpić na piśmie pod rygorem nieważności.

Udostępnij:
  • email
  • Facebook
  • LinkedIn
  • Twitter
  • Google Bookmarks
  • Wykop
  • RSS

Podobne tematy:

9 Komentarzy do Gwarancja bankowa jako zabezpieczenie wierzytelności.

  1. Kiedyś obmyślałem ten temat i doszedłem do wniosku, że gwarancje, zwłaszcza te bezwarunkowe, płatne tylko na wezwanie, mogą być formalnie zastąpione wekslem, w którym bank jest wystawcą, a zleceniodawca trasatem (jeśli bank chce mieć regres do zleceniodawcy) lub w którym bank jest trasatem (jeśli bank nie chce mieć regresu do zleceniodawcy).

  2. […] Rafał Skiba na swoim interesującym dla każdego inteligentnego człowieka blogu „Pieniądze i prawo” był łaskaw opisać instytucję gwarancji bankowej. […]

  3. Marcin pisze:

    Witam
    Wszystko ładnie jeśli prowadzi się działalność gospodarczą. Co w przypadku gdy jestem osobą fizyczną ale nie prowadzę żadnej działalności a ktoś zażąda ode mnie takiej gwarancji ( moim przypadku wykonawca robót budowlanych)? Żaden bank ani ubezpieczyciel nie chce mi wystawić takiej gwarancji

  4. Marcin pisze:

    Czy istnieje możliwość otrzymania gwarancji bankowej przez osobę fizyczną nie prowadzącą działalności gospodarczej. Banki i towarzystwa ubezpieczeniowe odmawiają udzielenia takiej gwarancji mimo, że w KC nie ma rozróżnienia na przedsiębiorcę i nie. Czy istnieje możliwość uzyskania/wyegzekwowania takiej gwarancji w banku na podstawie KC o dyskryminację z uwagi na brak działalności gospodarczej?

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *