Hipoteka umowna a upadłość dłużnika.

11 lutego 2013 Rafał Skiba bank, hipoteka, zabezpieczenia wierzytelności

Hipoteka jest jednym ze skuteczniejszych sposobów zabezpieczenia wierzytelności, z jakich korzystają banki. Prywatnie moim ulubionym, jeśli mogę tak powiedzieć. 🙂 Niewątpliwym atutem hipoteki jest to, że z nieruchomości obciążonej wierzyciel (np. bank) może zaspokoić się bez względu na zmiany własności po ustanowieniu hipoteki. Ponadto może to zrobić z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości, czyli takimi, którym hipoteka nie przysługuje. Śmierć właściciela nieruchomości także nie powoduje wygaśnięcia hipoteki. W dalszym ciągu będzie ona skutecznie obciążać nieruchomość i potencjalni spadkobiercy muszą brać to pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o przyjęciu spadku.

A co się dzieje z hipoteką, jeśli wobec dłużnika-przedsiębiorcy ogłoszono upadłość likwidacyjną? W takiej sytuacji hipoteka jako zabezpieczenie również ukazuje swoje zalety.

Ogłoszenie upadłość nie powoduje wygaśnięcia hipoteki.

Hipoteka nie wygasa na skutek ogłoszenia upadłość dłużnika. Jego wierzyciel (np. bank) nadal zachowuje swoje uprawnienie do zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej hipoteką, jednak może to zrobić na zasadach określonych przez prawo upadłościowe i naprawcze.

Z dniem jej ogłoszenia upadłości dłużnika jego majątek staje się masą upadłości. Masa ta służy zaspokojeniu wierzycieli. Wierzyciel, któremu przysługuje hipoteka biorąc udział w tej „grze” posiada kilka mocnych kart w swojej talii.

Hipoteka a zgłoszenie wierzytelności.

Zgodnie z ogólną zasadą obowiązującą w prawie upadłościowym i naprawczym, wierzyciel upadłego, który chce wziąć udział w postępowaniu upadłościowym powinien w terminie określonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić sędziemu-komisarzowi swoją wierzytelność.

Uprawnienie takie przysługuje także wierzycielowi, posiadającemu hipotekę na nieruchomości dłużnika. Jednak nawet, gdy wierzyciel hipoteczny nie zgłosi swojej wierzytelności, zostanie ona umieszczona na liście wierzytelności z urzędu. Rozwiązanie takie, stosuje się również w sytuacji, gdy upadły nie jest dłużnikiem osobistym (np. kredytobiorcą), tylko wyłącznie dłużnikiem rzeczowym tj. dawcą zabezpieczenia, a wierzyciel chce w postępowaniu upadłościowym dochodzić swoich roszczeń z hipoteki.

Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego.

Masa upadłości, czyli majątek upadłego dłużnika, przy upadłości likwidacyjnej podlega zbyciu, a z uzyskanej sumy zaspokaja się wierzycieli. Wierzyciele są podzieleni w ustawie na określone kategorie, uwzględniane przy podziale tej sumy. Z reguły masa upadłości „waży” mniej niż długi upadłego, więc nie wszyscy wierzyciele mogą być całkowicie zaspokojeni.

Wierzyciele, którym przysługuje hipoteka mają jednak asa, którego chować w rękawie nie muszą, wręcz przeciwnie. Otóż, sprowadza się on do tego, że sumy uzyskane ze zbycia nieruchomości obciążonej hipoteką, przeznaczone są na zaspokojenie ich wierzytelności. Stanowią one bowiem wyodrębnioną masę, przeznaczoną na zaspokojenie wierzycieli hipotecznych.

Dopiero, gdy po zaspokojeniu takich wierzycieli, pozostają jeszcze jakieś kwoty to wchodzą one do funduszy ogólnej masy upadłości i są dzielone pomiędzy innych wierzycieli na zasadach ogólnych. Czyli jeżeli wierzycielem hipotecznym jest bank, np. z tytułu udzielonego kredytu, to środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży nieruchomości będą w pierwszej kolejności przeznaczone na spłatę kredytu, zabezpieczonego hipoteką. Ewentualna nadwyżka będzie przeznaczona na spłatę pozostałych wierzycieli.

Przypadającą wierzycielowi hipotecznemu sumę zalicza się przede wszystkim na należność główną (np. na spłatę kapitału kredytu), następnie na odsetki i pozostałe roszczenia uboczne. Koszty postępowania uwzględnia się na końcu.

Jeżeli jest więcej niż jedna wierzytelność hipoteczna to są one zaspokajane według przysługującego im pierwszeństwa. Pierwszeństwo hipotek powinno wynikać z treści księgi wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości.

Co się tyczy sprzedaży nieruchomości w postępowaniu upadłościowym, to ma ona takie same skutki jak sprzedaż egzekucyjna. Powoduje wygaśnięcie praw ujawnionych w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, w tym hipoteki. W miejsce hipoteki, która wygasła, wierzyciel hipoteczny nabywa prawo do zaspokojenia się w granicach wartości hipoteki z ceny uzyskanej za nieruchomość. Podstawą do wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej jest umowa sprzedaży nieruchomości.

W przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym zaspokajane są wierzytelności zabezpieczone hipoteką, to ostatecznego podziału funduszów masy upadłości dokonuje się po podziale sumy uzyskanej ze sprzedaży obciążonej nieruchomości.

Wierzytelności osobiste, które były zabezpieczone hipoteką umieszcza się w planie podziału funduszów masy upadłości jedynie w takiej sumie, w jakiej nie zostały zaspokojone z ceny sprzedaży nieruchomości obciążonej hipoteką.

Trzeba jednak pamiętać, że pierwszeństwo w zaspokojeniu wierzyciela hipotecznego nie jest bezwzględne. W razie sprzedaży nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, obciążonych hipoteką przed zaspokojeniem wierzytelności nią zabezpieczonych, zaspokaja się:

– należności alimentacyjne ciążące na upadłym (przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości do dnia sporządzenia ostatecznego planu podziału, każdorazowo dla każdego uprawnionego w kwocie nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę) oraz

– przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości renty za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę, jak też wynagrodzenia za pracę pracowników wykonujących pracę na nieruchomości lub w lokalu za okres ostatnich trzech miesięcy przed sprzedażą, jednakże tylko do wysokości trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Odsetki naliczone po ogłoszeniu upadłości mogą być zaspokojone z hipoteki.

Zgodnie z ogólną regułą obowiązującą w postępowaniu upadłościowym, z masy upadłości mogą być zaspokojone odsetki od wierzytelności, należne od upadłego, za okres do dnia ogłoszenia upadłości.

Ogłoszenie upadłości nie oznacza wprawdzie, że nie można dalej naliczać odsetek od długu zaciągniętego przez upadłego dłużnika za okres po dniu ogłoszenia jego upadłości, ale takie odsetki nie będą mogły być zaspokojone w postępowaniu upadłościowym. Dotyczy to każdego rodzaju odsetek, bez względu na sposób ich powstania. O odsetkach więcej tutaj: Odsetki – co o nich wiedzieć wypada?

Zgłaszając wierzytelność w postępowaniu upadłościowym należy podać odsetki obliczone do dnia ogłoszenia upadłości. Wierzyciel, któremu przysługuje hipoteka znowu będzie w korzystniejszej sytuacji. To kolejna mocna karta jaką dysponuje.

Otóż, zakaz zaspokajania odsetek z masy upadłości naliczonych za okres po ogłoszeniu upadłości nie dotyczy odsetek od wierzytelności zabezpieczonych hipoteką. Odsetki takie mogą być zaspokojone z hipoteki.

Zakaz obciążania masy upadłości.

Trzeba także pamiętać, że ogłoszenie upadłości dłużnika wywiera wpływ na możliwość ustanowienia hipoteki na nieruchomości do niego należącej.

Po ogłoszeniu upadłości nie można obciążyć składników majątku wchodzących w skład masy upadłości hipoteką, jeżeli ma ona zabezpieczać wierzytelność powstałą przed ogłoszeniem upadłości. Od tej zasady istnieje jednak pewien wyjątek. Mianowicie, jest to dopuszczalne, gdy wniosek o wpisanie hipoteki w księdze wieczystej został złożony w sądzie przynajmniej 6 miesięcy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.

Jeżeli hipoteka zostałaby wpisana z naruszeniem powyższych zasad, to podlega ona wykreśleniu z księgi wieczystej z urzędu, na podstawie stosownego postanowienia sędziego-komisarza.

Hipoteka ustanowiona przed upadłością może być bezskuteczna.

Kolejną rzeczą, którą należy mieć na uwadze jest to, że hipoteka ustanowiona przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości może być uznana za bezskuteczną wobec masy upadłości. Może tak się stać, gdy upadły nie był dłużnikiem osobistym zabezpieczonego wierzyciela, a hipoteka została ustanowiona w ciągu 1 roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i w związku z jej ustanowieniem upadły nie otrzymał żadnego świadczenia. Dotyczy to więc tych sytuacji, w których upadły zabezpieczył hipoteką na swojej nieruchomości dług innej osoby lub podmiotu, czyli np. wtedy, gdy kto inny jest kredytobiorcą a kto inny dawcą zabezpieczenia w postaci hipoteki.

W takiej sytuacji sędzia-komisarz na wniosek syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy uzna za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości obciążenie majątku upadłego hipoteką.

Powyższe stosuję się również odpowiednio do sytuacji, gdy hipoteka została ustanowiona wprawdzie za jakieś świadczenie, ale jest ono niewspółmiernie niskie do wartości hipoteki.

Ponadto hipoteka zostanie uznana za bezskuteczną bez względu na wysokość świadczenia otrzymanego przez upadłego, jeżeli hipoteka ustanowiona została na 1 rok przed ogłoszeniem upadłości i zabezpiecza długi następujących osób:

małżonka upadłego przedsiębiorcy,
krewnych lub powinowatych w linii prostej,
krewnych lub powinowatych w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie,
osób przysposobionych lub przysposabiających,
wspólników upadłej spółki, reprezentantów lub ich małżonków,
spółek powiązanych, ich wspólników, reprezentantów lub małżonków tych osób,
spółki dominującej.

O czy jeszcze trzeba pamiętać?

O tym, że sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony zabezpieczeniami rzeczowymi, w tym hipoteką w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Upadłość to kosztowna sprawa. 😉

Po wszczęciu postępowania upadłościowego sąd może je umorzyć, jeżeli majątek pozostały po wyłączeniu z niego składników majątku dłużnika obciążonych rzeczowo, w tym hipoteką, nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Udostępnij: