W jaki sposób Bankowy Fundusz Gwarancyjny chroni depozyty bankowe?
W minionym tygodniu środki masowego przekazu bombardowały nas wiadomościami na temat perypetii klientów oraz prezesa pewnej firmy parabankowej gwarantującej kilkunastoprocentowe zyski w ramach inwestycji depozytowych z metalami szlachetnymi w tle. Czy taka oferta może być realna, czy raczej należy do tych z kategorii Niderlandów ofiarowanych Karolowi Gustawowi przez imć Jana Onufrego Zagłobę herbu Wczele, każdy poważny inwestor powinien ocenić sam. Niemniej jednak sprawa stanowi dobrą sposobność do tego, aby przybliżyć na blogu system gwarantowania depozytów obowiązujący w Polsce. Jest to wiedza, z którą powinien zapoznać się każdy klient banku i dlatego zapraszam Ciebie do lektury.
Kto zarządza systemem gwarantowania depozytów?
Instytucją, która zarządza w naszym kraju systemem gwarantowania depozytów jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Funkcjonuje on na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 711 z późn. zm.). Ustawa ta określa m.in. zasady tworzenia i funkcjonowania obowiązkowego systemu gwarantowania depozytów w polskim sektorze bankowym. System ten powstał w celu zapewnienia klientom banków wypłat do określonej wysokości, środków gwarantowanych w razie upadłości banku. Bankowy Fundusz Gwarancyjny gwarantuje deponentowi wypłatę środków pieniężnych w związku wierzytelności jaką ten posiada wobec upadłego banku jeżeli spełnią się warunki gwarancji określone w ustawie.
Kto to jest deponent?
Deponent to strona umowy imiennego rachunku bankowego (osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, o ile posiada ona zdolność prawną). Deponentem są też osoby, którym przysługują względem banku wierzytelności z tytułu zapisu bankowego na wypadek śmierci oraz zwrotu kosztów pogrzebu posiadacza rachunku. O zapisie bankowym na wypadek śmierci i zwrocie przez bank kosztów pogrzebu możesz przeczytać tutaj: ?Rachunek bankowy a śmierć jego posiadacza?.
W przypadku prowadzenia przez bank jednego rachunku dla kilku osób czyli rachunku wspólnego, deponentem jest każdy z jego współposiadaczy – w granicach określonych w umowie rachunku, a w przypadku braku postanowień umownych lub przepisów w tym zakresie – w częściach równych.
W przypadku prowadzenia przez bank rachunku dla spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej deponentem jest ta spółka.
Status deponenta może również wynikać z tytułu innej niż prowadzenie rachunku bankowego, czynności bankowej objętej obowiązkowym systemem gwarantowania, jeżeli w związku z nią klientowi przysługuje wierzytelność względem banku potwierdzona dokumentem imiennym wystawionym przez bank lub imiennym świadectwem depozytowym.
Ustawa o BFG określa jednak pewne kategorie podmiotów, którym status deponenta nie przysługuje, pomimo że mogą one być posiadaczami rachunków bankowych lub posiadać status wierzyciela banku z tytułu innych czynności bankowych. Są to m.in. Skarb Państwa, instytucje finansowe (banki, SKOK-i, otwarte fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne) oraz osoby zarządzające bankiem lub będace właścicielami banku.
Jakie instytucje finansowe są objęte system gwarantowania BFG?
Obowiązkowy systemem gwarantowania BFG obejmuje:
- banki krajowe, czyli banki mające siedzibę w Polsce, zarówno komercyjne jak i spółdzielcze,
- oddziały banków zagranicznych, o ile nie są one uczestnikami innego systemu gwarantowania środków pieniężnych w kraju macierzystym, albo system gwarantowania, w którym uczestniczą, nie zapewnia gwarantowania środków pieniężnych co najmniej w takim zakresie i w wysokości jak określone w ustawie o BFG.
Objęcie obowiązkowym systemem gwarantowania oznacza, po prostu tyle, że środki pieniężne w ramach depozytów zgromadzone w bankach są chronione przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Ponadto oddział instytucji kredytowej, w rozumieniu Prawa bankowego, może przystąpić do obowiązkowego systemu gwarantowania w przypadku, gdy kwota środków gwarantowanych przez system gwarantowania jego państwa macierzystego jest niższa niż określona w ustawie o BFG.
Podmioty objęte systemem gwarantowania wnoszą na rzecz BFG obowiązkowe opłaty roczne. Są one także zobowiązane tworzyć fundusze ochrony środków gwarantowanych na zaspokojenie roszczeń deponentów w przypadku zaistnienia takiej potrzeby w ramach gwarancji BFG wobec któregokolwiek podmiotu objętego ochroną. Jeśli to nastąpi środki z takiego funduszu przekazywane są niezwłocznie do BFG.
Listę podmiotów objętych gwarancjami BFG znajdziesz tutaj: LISTA
Co oznacza spełnienie warunku gwarancji?
Spełnienie warunku gwarancji to wystąpienie zdarzeń, które powodują, że BFG powinien wypłacić deponentom środki pieniężne objęte ochroną gwarancyjną. Spełnieniem warunku gwarancji zgodnie z ustawą o BFG są następujące zdarzenia:
- w przypadku banku krajowego wydanie przez Komisję Nadzoru Finansowego decyzji o zawieszeniu działalności banku i ustanowieniu zarządu komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej, oraz wystąpienie do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości,
- w przypadku oddziału banku zagranicznego wydanie przez sąd postanowienia o uznaniu zagranicznego postępowania upadłościowego, wszczętego wobec banku zagranicznego, który prowadzi działalność w Polsce w formie oddziału albo wszczęcie postępowania upadłościowego obejmującego majątek banku zagranicznego położonego na terytorium Polski,
- w przypadku oddziału instytucji kredytowej wydanie przez zagraniczny sąd lub zagraniczny organ orzeczenia, postanowienia lub decyzji, którymi pozbawiono lub ograniczono podmiot objęty systemem gwarantowania w prawie zarządu jego majątkiem lub poddano kontroli celem jego reorganizacji lub likwidacji, w ramach postępowania upadłościowego w państwie macierzystym.
Co obejmuje gwarancja BFG?
Gwarancją BFG objęte są środki pieniężne zgromadzone przez deponenta na rachunkach imiennych nominowanych zarówno w złotych, jak i w walutach obcych. Jak już wspominałem gwarancja obejmuje również inne należności pieniężne, wynikające z czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe, jeśli są one potwierdzone dokumentami imiennymi wystawionymi przez bank lub imiennymi świadectwami depozytowymi.
Środki gwarantowane są objęte gwarancją od dnia ich wpłacenia na rachunek bankowy, nie później niż w dniu poprzedzającym dzień spełnienia warunku gwarancji. Należności wynikające z innych czynności bankowych będą objęte ochroną jeżeli czynność te zostały dokonane przed dniem spełnienia warunku gwarancji. Gwarancja obejmuje środki według stanu na dzień spełnienia warunku gwarancji powiększone o naliczone odsetki do tego dnia.
Środki pieniężne są objęte gwarancją w 100 % do wysokości równowartości w złotych 100 000 euro. Do obliczenia wartości euro w złotych przyjmuje się kurs średni Narodowego Banku Polskiego. Kwota ta obejmuje swoim zakresem odsetki naliczone do dnia spełnienia warunku gwarancji, zgodnie z oprocentowaniem wskazanym w umowie niezależnie od terminu ich wymagalności. Czyli maksymalna kwota, która może być zwrócona Tobie jako deponentowi w ramach gwarancji BFG w jednym banku wynosi równowartość w złotych 100 000 euro, bez względu na to ile rachunków bankowych masz otwartych w tym banku lub ile należności posiadasz z tytułu innych czynności bankowych. Podstawą wyliczenia tej kwoty jest suma środków zgromadzonych na wszystkich imiennych rachunkach oraz należności z innych czynności bankowych w danym banku.
W przypadku rachunku wspólnego kwota gwarantowana wyliczana jest odrębnie dla każdego współposiadacza rachunku. Należność deponenta z tytułu rachunku wspólnego liczona jest w następujący sposób: środki na rachunku dzielone są między wszystkich współposiadaczy, zgodnie z postanowieniami umowy rachunku, a jeśli takich postanowień brak – ustala się dla wszystkich współposiadaczy równe części i oblicza wartość gwarancji dla każdego z nich osobno.
Gwarancja BFG obejmuje także wierzytelności względem banku z tytułu zapisu bankowego na wypadek śmierci oraz z tytułu kosztów pogrzebu posiadacza rachunku, jeśli o stały się one wymagalne przed dniem zawieszenia działalności banku.
W sytuacji, gdy bank oferuje produkty łączone, np. lokata bankowa oraz jednostki funduszy inwestycyjnych ? gwarancja BFG obejmuje tę część produktu, która ma charakter depozytu.
Roszczenia z tytułu gwarancji BFG przedawniają się po upływie 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji.
Wypłata środków przez BFG.
Zgodnie z rozwiązaniami zapisanymi w ustawie o BFG, środki gwarantowane powinny być wypłacone deponentowi nie później niż w ciągu 20 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji. Komisja Nadzoru Finansowego może przedłużyć ten termin, nie więcej jednak niż o 10 dni roboczych. Należność można odebrać gotówką lub przelewem na wskazany rachunek bankowy.
Środki gwarantowane w imieniu i na rachunek BFG powinny być wypłacone przez ustanowiony dla banku zarząd komisaryczny, podmiot uprawniony do reprezentacji (w przypadku oddziału instytucji kredytowej, o ile przystąpiła ona do obowiązkowego systemu gwarantowania) lub podmiot, z którym BFG zawrze umowę o dokonanie wypłat środków gwarantowanych. Wypłata powinna nastąpić w miejscach i terminach podanych do wiadomości publicznej przez m.in. w drodze ogłoszenia, w piśmie o zasięgu ogólnokrajowym. Informacje takie powinny również zostać zamieszczone na stronie internetowej BFG.
Po zakończeniu wypłat w ustalonym terminie, środki gwarantowane można odebrać w biurze BFG w ciągu 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji. Po tym terminie roszczenia z tytułu gwarancji tak jak już wspomniałem ulegają przedawnieniu.
Pomimo, że gwarancją są objęte depozyty złotowe oraz walutowe, to bez względu na walutę depozytu, wypłata środków gwarantowanych nastąpi w złotych.
Możesz wyliczyć kwotę środków gwarantowanych dla swoich oszczędności korzystając z kalkulatora na stronie BFG: KALKULATOR
Co z roszczeniami ponad kwotę gwarantowaną?
Deponent nie traci prawa do dochodzenia swoich roszczeń od banku ponad gwarantowaną kwotę stanowiącą równowartość 100 000 euro. Środki pieniężne, powyżej tej kwoty gwarantowanej przez BFG mogą zostać odzyskane w trakcie postępowania upadłościowego. W tym celu należy zgłosić swoją wierzytelność sędziemu-komisarzowi w terminie wskazanym w postanowieniu sądu o ogłoszeniu upadłości banku.
Jeśli w postępowaniu upadłościowym zostanie zawarty układ pomiędzy wierzycielami a upadłym bankiem, wierzytelności będą zaspokojone na warunkach określonych w tym układzie. W przypadku, gdy upadły bank zostanie nabyty przez inny bank to nabywca przejmuje jego zobowiązania względem klientów. W trzecim wariancie, jeśli doszłoby do podziału masy upadłości, wierzytelności klientów mogłyby zostać zaspokojone z tej masy, jeśli byłaby ona wystarczająca.
Aktywa BFG wynoszą aktualnie ok. 9 mld zł. Ostatnia upadłość banku w Polsce miała miejsce w 2001 roku.
Co z depozytami w SKOK-ach?
Od 29 listopada 2013 r. oszczędności zgromadzone w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych zostały objęte gwarancją BFG. Przeczytasz o tym tutaj: Oszczędności w SKOK a Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Niderlandy jak Niderlandy, sam pamiętam czasy, jak banki dawały 20% na lokatach. Fakt, że były to inne czasy i inne inflacje, ale też z tego można wyciągnąć wniosek, że nie ma jakiejś bezwzględnej granicy, iż poniżej X% to jest bezpieczna lokata, a powyżej X% – „Niderlandy”.
Można by też zrobić granicę pomiędzy bezpieczeństwem a Niderlandami w ten sposób, że będzie nią próg procentowy lokat bankowych. Przy czym będzie to takie masło maślane, idem per idem („jaki jest próg bezpieczeństwa? 5%, bo na tyle są lokaty bankowe. Na ile są lokaty bankowe? Na 5%, bo taki jest próg bezpieczeństwa).
No i dwie ważne rzeczy w tym temacie:
– nie patrzmy na %% tylko na podmiot stający się naszym dłużnikiem. Czy Amber Gold byłby bardziej wiarygodny, gdyby oferował lokaty na 5%?
– Czy banki, a w ślad za nim BFG, wytrzymałyby panikę wywołaną w podobny sposób, jak w przypadku AG? Szczerze wątpię 😉
Dzięki Lechu za komentarz. Mając na myśli Niderlandy chodziło mi o gwarancję osiągnięcia kilkunastoprocentowego zysku w ramach produktu o charakterze depozytowym. Słowo gwarancja to w tym wypadku przyrzeczenie złożone klientom, że taki skutek dla nich osiągnę. Realia są jednak takie, że kilkunastoprocentowy zysk obiecany rzeszy klientów to nie pewnik a poważne ryzyko, że skutek będzie odwrotny od obiecywanego. Wówczas nie można jednak mówić o gwarancji tylko trzeba klienta przestrzec „możesz tyle zyskać, ale równie dobrze stracić i miej tego świadomość”. Przy depozytach bankowych oprocentowanych obecnie na poziomie 5-6% działają zupełnie inne mechanizmy i inny jest stopień owego ryzyka, ale tym samym mniejszy zysk.
Czy AG byłby bardziej wiarygodny, gdyby oferował lokaty na 5%? Abstrahujac od modelu i zasad działalności tej firmy, na pewno zgodzisz się z twierdzeniem, że dążąc do zysku na poziomie 5% a nie 15% muszę mniej ryzykować, czyli zachodzi znacznie większe prawdopodobieństwo, że go osiągnę i wywiążę się ze swojej umowy. A jeśli tak, to jestem bardziej wiarygodny.
Masz rację, że należy zwracać uwagę na podmiot stający się naszym dłużnikiem. Do banków można niekiedy mieć zastrzeżenia, ale działają w sposób jawny, zobowiązane są przestrzegać wielu wymogów prawnych i regulacyjnych, są uczestnikami systemu BFG itd. Taki dłużnik, jest chyba bardziej wiarygodny niż nietransparentna firma założona i kierowana przez człowieka, który wielokrotnie miał problemy z prawem przy prowadzeniu działalności gospodarczej?
Efektów wywołanych upadłoscią wszystkich banków w Polsce BFG oczywiście nie byłby w stanie zniwelować, ale pojedynczego tak. W końcu w tym celu został między innymi utworzony. 🙂
Chętnie przeczytałbym Twój komentarz do nacjonalizacji środków na kontach na Cyprze 🙂
Te oszczędności nie tyle im znacjonalizowano co planują obłożyć jednorazowym podatkiem, chociaż efekt w sumie będzie taki sam. Państwo chce położyć rękę na oszczędnościach swoich obywateli ale także cudzoziemców, którzy zdeponowali je w cypryjskich bankach. Wygląda na to, że raj podatkowy zmuszony jest wystawić rachunek za swoje usługi. Wprawdzie jest tam mowa o jakimś rodzaju rekompensaty w postaci obligacji bankowych czy akcji ale nikogo to chyba nie przekonuje. Gdybym miał oszczędności w cypryjskim banku też bym się zdenerwował 🙂