Zaciągnięcie kredytu lub pożyczki bez zgody małżonka.

Dzisiejszy wpis  poświęcony będzie  odpowiedzialności za spłatę kredytu lub pożyczki zaciągniętej przez jednego z małżonków bez zgody drugiego. Zagadnienie omówione będzie z punktu widzenia najczęściej spotykanej sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami nie ma ustanowionej rozdzielności majątkowej  i umowa kredytu lub pożyczki została podpisana po zawarciu małżeństwa.

Ogólna zasada odpowiedzialności.

W obowiązującym stanie prawnym, co do zasady małżonek nie odpowiada za długi swojego współmałżonka zaciągnięte bez jego zgody. Zasada ta dotyczy zarówno małżeństw ze wspólnością majątkową jak i rozdzielnością majątkową.

Wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków tylko wtedy, jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka (art. 41  § 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Przepis ten nie określa w jakiej formie taka zgoda powinna być udzielona.  Teoretycznie może to być nawet forma ustna, ale wówczas wierzyciel (np. bank) będzie miał trudności we wszczęciu postępowania egzekucyjnego przeciwko drugiemu małżonkowi.   Przepisy kodeksu postępowania cywilnego stanowią, że aby uzyskać klauzulę wykonalności (co jest niezbędne do wszczęcia egzekucji komorniczej)  przeciwko małżonkowi dłużnika i dochodzić wierzytelności w postępowaniu egzekucyjnym z majątku wspólnego, wierzyciel  powinien udowodnić dokumentem urzędowym lub prywatnym, że wierzytelność powstała z czynności prawnej (np. umowy) dokonanej za zgodą małżonka. Dlatego dla wierzyciela (banku) wskazane jest taką zgodę posiadać i to wyrażoną w dokumencie pisemnym. Równorzędną formą będzie także dokument elektroniczny opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym.  Wywołuje on w postępowaniu cywilnym takie same skutki jak tradycyjny dokument pisemny.

Kredyt lub pożyczka bez zgody małżonka.

Z prawnego punktu widzenia umowa kredytu lub pożyczki zawarta przez jednego z małżonków bez zgody drugiego jest ważna. Biorąc jednak pod uwagę przywołane wyżej kwestie egzekucyjne, banki z reguły  przy kredytach na większe kwoty wymagają zgody współmałżonka. Inaczej sprawa przedstawia się przy tzw. szybkich kredytach gotówkowych na mniejsze sumy. Większość banków do określonej wysokości kredytów takiego rodzaju (zazwyczaj do kilku tysięcy złotych) zgody współmałżonka od swoich klientów nie wymaga. Jeżeli  w ocenie banku  osoba ubiegająca się o kredyt lub pożyczkę będzie posiadać zdolność kredytową czyli zdolność do spłaty zadłużenia wraz z odsetkami w terminach uzgodnionych z bankiem w umowie, to jest duża szansa, że ją otrzyma.  Małżonek dłużnika nie zostanie przez bank poinformowany o zaciągniętym kredycie lub pożyczce. Na banku nie spoczywa taki obowiązek informacyjny.  Co więcej, z uwagi na tajemnicę bankową, do przestrzegania której banki są zobowiązane bank nie może tego robić.

Jeżeli małżonek zaciągnął kredyt lub pożyczkę bez zgody swojej „drugiej połówki” to  wierzyciel (bank), gdy dług nie zostanie uregulowany może żądać zaspokojenia z:

  • majątku osobistego dłużnika,
  • z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
  • korzyści uzyskanych z przysługujących dłużnikowi praw autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy,
  • a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa  (np. urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów itp.).

Co stanowi majątek osobisty małżonka?

Majątek osobisty to przedmioty i prawa, które przysługują tylko i wyłącznie jednemu małżonkowi.  W skład  takiego majątku wchodzą w pierwszym rzędzie przedmioty majątkowe nabyte przez przed powstaniem wspólności majątkowej tj. przed zawarciem małżeństwa.

Do majątku osobistego małżonka należą także niektóre przedmioty majątkowe i prawa nabyte w trakcie małżeństwa. Należą do nich:

  • przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił tj. zapisał je obojgu małżonków. Nie dotyczy to jednak przedmiotów zwykłego urządzenia domowego służących do użytku obojga małżonków (np. meble, urządzenia kuchenne, urządzenia sanitarne itp.), one są objęte wspólnością ustawową także w wypadku dziedziczenia, zapisu lub darowizny, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił przyznać je wyraźnie jednemu z małżonków,
  • prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom np. wkłady majątkowe wniesione do spółki cywilnej,
  • przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. zegarek, odzież, okulary, drobna biżuteria itp.),
  • prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. prawo do alimentów),
  • przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
  • wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej małżonka (ale wypłacone już wynagrodzenie lub dochody z działalności zarobkowej wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków),
  • przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia (artystyczne, literackie, techniczne, naukowe),
  • prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
  • przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Kredyt lub pożyczka na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny.

Od zasady, że  małżonek nie odpowiada za długi swojego współmałżonka zaciągnięte bez jego zgody, istnieje pewien wyjątek i drugi małżonek nie zawsze jest chroniony. Kredytodawca lub pożyczkodawca będzie miał podstawy do żądania spłaty kredytu lub pożyczki zaciągniętej przez jednego małżonka bez zgody drugiego małżonka, jeżeli kredyt lub pożyczka przeznaczone były na zaspokojenie tzw. zwykłych potrzeb rodziny. Wynika to z art. 30 § 1. k.r.o., który stanowi, że oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania  potrzeb tego rodzaju. Do zobowiązań zaciągniętych w sprawach związanych z zaspokajaniem zwykłych potrzeb rodziny należą zobowiązania wynikające z powtarzalnych, bieżących czynności dotyczących wspólnego gospodarstwa domowego oraz wychowania dzieci. Zwykłe potrzeby rodziny to np. zakupy w normalnych ilościach artykułów żywnościowych i odzieży, drobnych przedmiotów urządzenia domowego, opłaty z tytułu korzystania z gazu, wody i energii elektrycznej, wydatki na naprawę i konserwację urządzeń domowych, na leczenie czy na zakup pomocy szkolnych i przygotowanie dzieci do wykonywania zawodu. Jeśli zatem kredyt lub pożyczka zostaną przeznaczone na finansowanie takich potrzeb, drugi małżonek odpowiada wobec banku solidarnie nawet jeśli zobowiązania nie zaciągnął  albo nie wyraził na nie zgody. W takim wypadku wierzyciel (np. bank) będzie mógł wystąpić do sądu z pozwem przeciwko drugiemu małżonkowi i w razie korzystnego dla siebie wyroku ściągnąć dług z majątku wspólnego małżonków oraz ich obydwu majątków osobistych

Uprawnienie wierzyciela do żądania ustanowienia rozdzielności majątkowej.

Nie oznacza to jednak, że jeśli kredyt lub pożyczka zaciągnięte zostały bez zgody małżonka w innym celu niż na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny to drugi małżonek może zawsze spać spokojnie. Teoretycznie jeśli wierzyciel nie będzie w stanie zaspokoić się z tych aktywów, o których mowa wyżej w akapicie „Kredyt lub pożyczka bez zgody małżonka”, to ma jeszcze do dyspozycji pewne rozwiązanie przewidziane w art. 52 § 1a. k.r.o. Przepis ten mówi, że ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. W sytuacji, gdy sąd podzieli zasadność takiego żądania ze strony wierzyciela i zniesie wspólność majątkową to powstaną dwa majątki osobiste małżonków z ułamkowymi udziałami w rzeczach wspólnych, z których to udziałów przypadających małżonkowi-dłużnikowi wierzyciel będzie mógł próbować się zaspokoić.

Kredyt lub pożyczka zaciągnięte przez przedsiębiorcę.

Chciałbym również wspomnieć o sytuacji, gdy małżonkowie nie mają ustanowionej rozdzielności majątkowej i jedno z nich zaciągnie bez zgody swojego współmałżonka kredyt lub pożyczkę na potrzeby prowadzonej przez siebie  firmy. Jeżeli małżonek prowadzi przedsiębiorstwo czyli działalność gospodarczą i jego składniki wchodzą do majątku wspólnego, to wierzyciel (bank) posiadający tytuł egzekucyjny przeciwko takiemu przedsiębiorcy może uzyskać klauzulę wykonalności (a tym samym wszcząć egzekucję) przeciwko jego współmałżonkowi, który zgody na zaciągniecie zobowiązania nie wyrażał z ograniczeniem jego odpowiedzialności do tych składników przedsiębiorstwa. W tym celu wystarczy, że wykaże w sądzie dokumentem urzędowym lub prywatnym, iż stwierdzony tytułem egzekucyjnym kredyt lub pożyczka miały związek z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Takim dokumentem może być umowa kredytowa, w której cel kredytu będzie wskazywał na związek z przedsiębiorstwem.

Jeszcze gorzej będzie przedstawiać się sytuacja, gdy zostanie ogłoszona upadłość takiego małżonka-przedsiębiorcy na skutek niespłacenia kredytu czy pożyczki. Wówczas zgodnie z przepisami ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze,  z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa. Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny.  Powinien on zostać spieniężony i przeznaczony na zaspokojenie roszczeń wierzycieli upadłego małżonka-przedsiębiorcy. Do masy upadłości nie wchodzi majątek osobisty drugiego małżonka oraz przedmioty służące temu małżonkowi do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, nawet jeśli są objęte majątkową wspólnością małżeńską, z wyjątkiem przedmiotów nabytych do majątku wspólnego w okresie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Małżonkowi upadłego przedsiębiorcy pozostaje dochodzenie w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym Przysługuje mu wtedy status wierzyciela. Nie jest jednak w żaden sposób uprzywilejowany w stosunku do innych wierzycieli, co więcej, będzie na nim ciążył obowiązek udowodnienia w prowadzonym postępowaniu, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa pochodził z innych źródeł niż dochody jakie przynosiło przedsiębiorstwo. W przypadku braku dowodów wskazujących na inne źródła, sąd upadłościowy przyjmie, iż były to dochody przedsiębiorstwa, co będzie niekorzystnie rzutować na wielkość należności dochodzonej przez małżonka w postępowaniu upadłościowym.

Aby uchronić się przed takim ryzykiem małżonkowie na podstawie umowy (zawartej w formie aktu notarialnego) mogą ustanowić rozdzielność majątkową. Należy jednak pamiętać, że jej ustanowienie jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa została zawarta co najmniej 2 lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Udostępnij:
  • email
  • Facebook
  • LinkedIn
  • Twitter
  • Google Bookmarks
  • Wykop
  • RSS

Podobne tematy: