Odsetki ustawowe, odsetki maksymalne, odsetki za opóźnienie – nowe zasady obliczania.
Od dnia 01 stycznia 2016 r. obowiązują nowe zasady ustalania wysokości odsetek ustawowych, odsetek maksymalnych oraz odsetek za opóźnienie. Wprowadziła je ustawa z dnia 09 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015 poz. 1830). Poniżej przybliżam te nowe zasady.
Odsetki ustawowe.
Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej (np. z umowy) albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe.
Do końca 2015 r. wysokość odsetek ustawowych określała Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Od początku 2016 r. wysokość odsetek ustawowych powiązano ze stopą referencyjną Narodowego Banku Polskiego i przyjęto zasadę, że odsetki ustawowe równe są wysokości sumy stopy referencyjnej NBP i 3,5 punktów procentowych (art. 359 § 2 k.c.).
Stopa referencyjna NBP określa minimalną rentowność bonów pieniężnych emitowanych przez bank centralny w ramach podstawowych operacji otwartego rynku. Wysokość stopy referencyjnej ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej. Na dzień publikacji tego wpisu wysokość stopy referencyjnej NBP stanowi 1,5%, zatem odsetki ustawowe wynoszą 5% w skali roku.
Maksymalne odsetki umowne.
Strony umowy (np. pożyczki) mogą ustalić pomiędzy sobą zapłatę odsetek w innej wysokości niż odsetki ustawowe. Muszą jednak pamiętać o tym, aby ustalone w ten sposób odsetki nie były wyższe niż odsetki maksymalne. Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, wierzycielowi należą się odsetki maksymalne.
Do końca 2015 r. wysokość odsetek maksymalnych wynikających z czynności prawnej wynosiła czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Kredyt lombardowy to kredyt refinansowy udzielany bankom przez NBP pod zastaw papierów wartościowych. Wysokość stopy kredytu lombardowego określana jest przez Radę Polityki Pieniężnej.
Od początku 2016 r. maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej została powiązana z odsetkami ustawowymi określonymi według nowej formuły i nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (art. 359. § 2¹ k.c.). Aktualnie zatem maksymalna wysokość odsetek umownych wynosi 10% w skali roku.
Odsetki ustawowe za opóźnienie.
Od 01 stycznia 2016 r. obowiązują także nowe zasady ustalania wysokości odsetek za opóźnienie. Zgodnie z art. 481. § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Do końca 2015 r. było tak, że jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, wierzycielowi należały się odsetki ustawowe. Jednakże, gdy wierzytelność była oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel mógł żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Sporne natomiast było to, czy ta wyższa stopa odsetek za opóźnienie mogła przekraczać wysokość odsetek maksymalnych czy nie.
Według nowych zasad, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie została z góry oznaczona, wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych (art. 481. § 2 k.c.). Tak ustalone odsetki za opóźnienie wynoszą więc na dzień publikacji niniejszego wpisu 7% w skali roku.
Maksymalne odsetki za opóźnienie.
W sytuacji, gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż odsetki ustawowe, wierzyciel nadal może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Od początku 2016 r. obowiązuje jednak przepis ograniczający maksymalną wysokość odsetek za opóźnienie, co usunęło definitywnie wątpliwości, o których wspomniałem. Zgodnie z nowym art. 481. § 2¹ k.c. maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.
Oznacza to że, na dzień publikacji tego wpisu wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie nie może przekraczać 14 % w stosunku rocznym. Jeżeli jest wyższa, wierzycielowi należą się odsetki maksymalne za opóźnienie.
Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Transakcja handlowa to umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony będące profesjonalistami (przedsiębiorcy lub osoby wykonujące wolny zawód), zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. Do transakcji handlowych nie stosuje się przepisu art. 481 § 2 k.c., czyli przepisu o odsetkach ustawowych za opóźnienie.
Do końca 2015 r. odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych należały się w wysokości odsetek za zaległości podatkowe, chyba że strony transakcji uzgodniły wyższą stawkę odsetek za opóźnienie. Od początku 2016 r. podstawę do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stanowi suma stopy referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych (czyli na dzień publikacji tego wpisu wynoszą one 9,5% w skali roku), chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki. Nie mogą jednak ustalić tych wyższych odsetek ponad maksymalną wysokość odsetek za opóźnienie zgodnie z art. 481. § 2¹ k.c. o których mowa była wyżej.
Nowe zasady obliczania odsetek a przepisy dotychczasowe.
Omówione zasady obliczania odsetek weszły w życie z dniem 01 stycznia 2016 r. Do odsetek należnych za okres kończący się przed tym dniem stosuje się przepisy dotychczas obowiązujące.
Wysokości omówionych powyżej rodzajów odsetek w 2017 roku pozostają na razie bez zmian. Czyli nadal:
– odsetki ustawowe wynoszą 5% w skali roku,
– maksymalne odsetki umowne wynoszą 10% w skali roku,
– odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą 7% w skali roku,
– maksymalne odsetki za opóźnienie wynoszą 14% w skali roku,
– odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych wynoszą 9,5% w skali roku.
Początek 2018 r. nie przyniósł zmian w wysokościach powyższych odsetek. Nadal ich stawki kształtują się następująco:
– odsetki ustawowe – 5% w skali roku,
– maksymalne odsetki umowne – 10% w skali roku,
– odsetki ustawowe za opóźnienie – 7% w skali roku,
– maksymalne odsetki za opóźnienie – 14% w skali roku,
– odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych – 9,5% w skali roku.
W ostatnim akapicie artykułu czytamy:
„suma stopy referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych (czyli na dzień publikacji tego wpisu wynoszą one 9,5% w skali roku), chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki. Nie mogą jednak ustalić tych wyższych odsetek ponad maksymalną wysokość odsetek za opóźnienie zgodnie z art. 481. § 2¹ k.c. o których mowa była wyżej.”
Wniosek z tego, że realnie w transakcjach handlowych można umownie ustalić wartość odsetek na 14%. Jaka jest podstawa prawna umożliwiająca odniesienie się do K.C. pomimo istnienia „Ustawy o terminach…”, która jest lex specialis a art. 4a uniemożliwia odniesienie do Art. 481 par. 2 KC.
Art. 7.1 „Ustawy…” pozwala na ustalenie wyższej stopy niż 9,5%, ale nie w odniesieniu do art. 481 KC. Czy zatem uzgodniona stopa może być jeszcze wyższa niż 14%?
Zgodnie z art. 4a ustawy z dnia 08 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, do transakcji handlowych nie stosuje się art. 481 § 2 k.c. Jest to przepis, który określa wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie. Natomiast stosuje się art. 481 par. § 2¹ k.c., który określa wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie ponieważ ustawa go nie wyłączyła.
Dlatego, jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie określona dla danej transakcji handlowej przekroczy wartość określoną w art. 481 § 2¹ k.c., to wierzycielowi i tak zgodnie z art. 481 § 2² k.c. należeć się będą odsetki maksymalne za opóźnienie tj. aktualnie 14 % w skali roku. Art. 481 § 2² k.c. również nie został wyłączony w odniesieniu do transakcji handlowych przez art. 4a przywołanej powyżej ustawy, będący jedynie lex specialis w odniesieniu do art. 481 § 2 k.c. nie zaś do wszystkich przepisów art. 481 k.c.
Uprzejmie dziękuję!
Czy artykuł dotyczy kredytu konsumenckiego czy również mieszkaniowego?
Opisane zasady związane z odsetkami stosuje się również do wierzytelności wynikających z umów kredytowych bez względu na przeznaczenie kredytu. Dotyczą one zatem także kredytów konsumenckich oraz tzw. mieszkaniowych.
Udzielilem pożyczki i jest tam zawarty zapis, że za każdy dzień opóźnienia pożyczkobiorca zapłaci odsetki w wysokości 2% dziennie od kwoty pożyczonej . Moje pytanie czy są to zgodne z prawem odsetki i czy mogę się ich domagać ?
Od kiedy obowiązują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych 9,5%? Interesuje mnie data
jesteśmy jednostką samorządu terytorialnego -zawieramy umowy cywilno prawne z najemcami na wynajem lokali użytkowych.jaka obowiązuje tu stawka odsetek ustawowych (do jakiej grupy należy zakwalifikować tą należność)