Odwrócony kredyt hipoteczny – poznaj jego zasady.
Odwrócony kredyt hipoteczny po latach dyskusji doczekał się w końcu uregulowania w polskim prawie. W dniu 15 grudnia 2014 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym (Dz. U. 2014 poz. 1585). Tworzy ona ramy prawne dla oferowania przez banki odwróconego kredytu hipotecznego. Ustawa określa zasady i tryb zawierania umowy odwróconego kredytu hipotecznego, prawa i obowiązki stron oraz zasady rozliczania zobowiązań, jakie z takiej umowy wynikają. Dzisiaj przyjrzymy się jej najważniejszym założeniom.
Czym jest odwrócony kredyt hipoteczny?
Odwrócony kredyt hipoteczny to produkt finansowy, który umożliwia osobom posiadającym nieruchomości pozyskać dodatkowe środki pieniężne. Kredyt taki zabezpieczony jest hipoteką i charakteryzuje się tym, że jego spłata jest odroczona do ustalonego momentu po śmierci kredytobiorcy. Spłata takiego kredytu następuje z kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości będącej jego zabezpieczeniem. Po wejściu w życie ustawy, którą przywołałem na wstępie, w polskim prawie pojawi się nowy rodzaj umowy właśnie o takim charakterze tj. umowa odwróconego kredytu hipotecznego. Zgodnie z art. 4 ustawy, na podstawie umowy odwróconego kredytu hipotecznego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas nieoznaczony określoną sumę środków pieniężnych, których spłata nastąpi po śmierci kredytobiorcy. Kredytobiorca z kolei zobowiązuje się do ustanowienia zabezpieczenia spłaty tej sumy wraz z należnymi odsetkami oraz innymi kosztami.
Kredytodawcą przy umowie odwróconego kredytu hipotecznego mogą być banki, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych oraz instytucje kredytowe prowadzące działalność transgraniczną, o których mowa w ustawie Prawo bankowe.
Natomiast kredytobiorcą mogą być osoby fizyczne, które posiadają prawo własności nieruchomości lub którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lub prawo użytkowania wieczystego. Kredytobiorcą mogą być również osoby fizyczne będące współwłaścicielem nieruchomości lub, którym przysługuje udział w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu lub w prawie użytkowania wieczystego.
Zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego, które kredytobiorca zobowiązany jest ustanowić na rzecz banku jest hipoteka na nieruchomości lub spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu lub prawie użytkowania wieczystego nieruchomości. Poza tym, bankowi przysługuje prawo do ujawnienia w księdze wieczystej roszczenia o przeniesienie na bank prawa przysługującego kredytobiorcy do nieruchomości. Na tej podstawie bank będzie mógł przejąć nieruchomość, w innym trybie niż egzekucja, gdy odwrócony kredyt hipoteczny nie zostanie spłacony po śmierci kredytobiorcy. Co ważne, bank nie może żądać ustanowienia innych zabezpieczeń odwróconego kredytu hipotecznego niż te dwa wskazane w ustawie.
Ustawa nie określa, jakie nieruchomości ze względu na sposób użytkowania lub przeznaczenie mogą stanowić zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego. Mogą to być zatem budynki, mieszkania czy grunty. Bank zdecyduje czy nieruchomość proponowana przez kredytobiorcę, biorąc pod uwagę jej wartość i stan prawny umożliwi spłatę udzielonego kredytu.
Zawarcie umowy odwróconego kredytu hipotecznego.
Przed zawarciem umowy odwróconego kredytu hipotecznego, bank ma obowiązek dostarczyć kredytobiorcy formularz zawierający istotne informacje o proponowanym kredycie. Powinien to zrobić, co najmniej 14 dni przed zawarciem umowy (na żądanie kredytobiorcy termin ten można skrócić). Formularz informacyjny może być dostarczony w postaci papierowej lub elektronicznej w zależności od wyboru kredytobiorcy. Jakie informacje bank powinien przekazać na formularzu informacyjnym określa szczegółowo art. 8 ust. 2 ustawy. Pokrywają się one w dużej mierze z obowiązkowymi elementami umowy odwróconego kredytu hipotecznego, które poniżej wymieniam.
Należy jednak pamiętać, że informacje przekazane przez bank na formularzu informacyjnym nie stanowią wiążącej oferty. Mają one charakter symulacji, ponieważ bank przygotowuje ją na podstawie informacji dostarczonych przez klienta. Wyliczenie dokładnej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego i innych parametrów z nią związanych będzie możliwe po oszacowaniu nieruchomości. Wysokość kredytu zostanie ustalona w oparciu o wartość rynkową nieruchomości mającą stanowić zabezpieczenie kredytu. Wartość ta będzie szacowana przez rzeczoznawcę majątkowego zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.
Umowa odwróconego kredytu hipotecznego powinna być zawarta się w formie pisemnej i określać w szczególności:
- strony umowy;
- kwotę odwróconego kredytu hipotecznego;
- rynkową wartość nieruchomości lub lokalu, stanowiących zabezpieczenie kredytu;
- stosunek kwoty odwróconego kredytu hipotecznego do rynkowej wartości nieruchomości lub lokalu, stanowiących zabezpieczenie kredytu;
- termin, wysokość i sposób wypłaty kwoty odwróconego kredytu hipotecznego;
- sposób zabezpieczenia wierzytelności banku;
- stronę umowy zobowiązaną do poniesienia kosztu wyceny nieruchomości lub lokalu, stanowiących zabezpieczenie kredytu oraz kosztu monitorowania ich wartości;
- sposób ustalenia wysokości oprocentowania, wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany;
- wysokość i sposób płatności innych kosztów, w tym kosztu wykonywania przez bank upoważnienia, kosztu monitorowania wartości nieruchomości lub lokalu, stanowiących zabezpieczenie kredytu oraz jeżeli umowa je przewiduje, warunki, na jakich koszty te mogą ulegać zmianie;
- obowiązki kredytobiorcy oraz skutki ich niewykonywania przez kredytobiorcę, w szczególności prawo do żądania przez bank udzielenia mu upoważnienia do wykonania tych obowiązków;
- częstotliwość i sposób monitorowania wartości nieruchomości lub lokalu, stanowiących zabezpieczenie kredytu;
- prawa kredytobiorcy, w tym prawo do odstąpienia od umowy, prawo do przedterminowej spłaty odwróconego kredytu hipotecznego oraz uprawnienia klienta, gdy bank nie wykonuje należycie obowiązku informacyjnego albo sporządza umowę niezgodnie z wymogami ustawy;
- warunki wypowiedzenia umowy;
- zasady i termin rozliczenia umowy odwróconego kredytu hipotecznego;
- osoby do kontaktu po śmierci kredytobiorcy.
Bank nie może uzależniać zawarcia umowy odwróconego kredytu hipotecznego od zawarcia innych umów, z wyjątkiem umowy ubezpieczenia od zdarzeń losowych nieruchomości lub lokalu, do którego kredytobiorcy przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.
Wypłata kwoty odwróconego kredytu hipotecznego może nastąpić jednorazowo albo w ratach, przez okres i w wysokości ustalonych w umowie, nie dłużej jednak niż do dnia śmierci kredytobiorcy. Sposób wypłaty powinien być uzgodniony przez bank i kredytobiorcę w umowie.
Jeżeli umowa odwróconego kredytu hipotecznego została zawarta z więcej niż jednym kredytobiorcą (np. przez małżeństwo), w przypadku śmierci jednego z kredytobiorców prawo do wypłaty rat odwróconego kredytu hipotecznego przysługujących zmarłemu kredytobiorcy przysługiwać będzie tym z żyjących kredytobiorców, którzy nabyli po zmarłym udział we własności nieruchomości lub w prawie, stanowiących zabezpieczenie kredytu, proporcjonalnie do wysokości nabytego przez nich udziału.
W umowie odwróconego kredytu hipotecznego kredytobiorca może zobowiązać się do niezbywania własności nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub prawa użytkowania wieczystego, stanowiących zabezpieczenie tego kredytu, bez zgody banku. Jest to wyjątek od zasady, że takie zastrzeżenie jest nieważne zgodnie z art. 72 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. O zasadzie tej wspominałem tutaj: Hipoteka umowna jako zabezpieczenie kredytu.
Odstąpienie od umowy odwróconego kredytu hipotecznego.
Do umowy odwróconego kredytu hipotecznego bank powinien dołączyć wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawierający w szczególności adres, pod który należy je złożyć. Kredytobiorca może bowiem bez podania przyczyny odstąpić od umowy odwróconego kredytu hipotecznego, w terminie 30 dni od dnia jej zawarcia. Termin ten będzie zachowany, jeżeli kredytobiorca przed jego upływem złoży, pod wskazany przez kredytodawcę adres lub nada w placówce pocztowej oświadczenie o odstąpieniu od umowy.
Kredytobiorca nie ponosi kosztów związanych z odstąpieniem od umowy, z wyjątkiem niepodlegających zwrotowi opłat lub ich części poniesionych przez bank na rzecz organów administracji państwowej lub sądów.
Nie później niż w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy powinien zwrócić bankowi wypłaconą kwotę kredytu wraz z odsetkami należnymi do dnia odstąpienia od umowy.
Dopuszczalne jest jednak postanowienie w umowie odwróconego kredytu hipotecznego, że wypłata środków pieniężnych nastąpi po upływie terminu do odstąpienia od umowy.
Wcześniejsza spłata kredytu.
Kredytobiorca może w każdym czasie spłacić zaciągnięty odwrócony kredyt hipoteczny w całości bądź w części. Bank nie może zastrzec sobie prowizji od wcześniejszej spłaty kredytu. Nie może także uzależnić wcześniejszej spłaty od obowiązku uprzedniego poinformowania banku o zamiarze jej dokonania. Jeśli kredytobiorca spłaci całkowitą kwotę odwróconego kredytu hipotecznego, bank zobowiązany będzie potwierdzić rozliczenia kredytu w terminie 14 dni od dnia spłaty.
Jeżeli kredytobiorca spłaci kredyt częściowo, bank nie może wstrzymać wypłaty niewykorzystanej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego. Umowa może jednak stanowić inaczej.
Wypowiedzenie umowy przez kredytobiorcę.
Kredytobiorca może wypowiedzieć umowę odwróconego kredytu hipotecznego w każdym czasie, z zachowaniem terminu 30-dniowego.
Ponadto w sytuacji, gdy bank nie dochowa obowiązku informacyjnego o ofercie odwróconego kredytu hipotecznego przed zawarciem umowy (nie dostarczy formularza informacyjnego lub formularz nie spełnia wymogów ustawy) lub sporządzi umowę odwróconego kredytu hipotecznego z naruszeniem wymogów określonych przez ustawę, kredytobiorca może złożyć bankowi pisemne oświadczenie i zażądać od banku zapłaty 1/10 części odsetek i innych kosztów należnych od wypłaconej części odwróconego kredytu hipotecznego albo wypowiedzieć umowę i spłacić całkowicie kredyt bez 1/10 części odsetek i innych kosztów.
Obowiązki kredytobiorcy związane z zabezpieczeniem kredytu.
W okresie obowiązywania umowy odwróconego kredytu hipotecznego kredytobiorca jest zobowiązany w odniesieniu do nieruchomości lub lokalu, stanowiących zabezpieczenie kredytu:
- posiadać ubezpieczenie tej nieruchomości lub tego lokalu od zdarzeń losowych, jeżeli bank tego wymaga;
- utrzymywać tę nieruchomość lub lokal w stanie niepogorszonym, z uwzględnieniem zwykłego używania rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, w szczególności dokonywać bieżących napraw i remontów;
- terminowo uiszczać podatki i obowiązkowe opłaty związane z korzystaniem z tej nieruchomości lub lokalu.
W przypadku niewykonania, któregoś z powyższych obowiązków, bank ma prawo wezwać kredytobiorcę do jego wypełnienia, wyznaczając termin nie krótszy niż 60 dni. Jeżeli kredytobiorca w wyznaczonym terminie nadal nie wykona danego obowiązku, bank może zażądać od kredytobiorcy udzielenia mu upoważnienia do wykonania tego obowiązku w imieniu kredytobiorcy. Odmowa udzielenia bankowi upoważnienia będzie stanowić przyczynę do wypowiedzenia umowy przez bank, o czym mowa poniżej.
Wypowiedzenie umowy przez bank.
Umowę odwróconego kredytu hipotecznego może rozwiązać także bank. Okres wypowiedzenia w takim przypadku również wynosi 30 dni. Jednak bank, aby móc wypowiedzieć umowę musi mieć do tego powód. Zgodnie z ustawą (art. 17) Bank może wypowiedzieć umowę odwróconego kredytu hipotecznego, wyłącznie jeżeli:
- została wszczęta egzekucja z nieruchomości, stanowiącej zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego przez innego wierzyciela, przy czym o istnieniu tej wierzytelności bank nie wiedział w dniu zawarcia umowy, lub
- kredytobiorca przeniósł na osoby trzecie własność nieruchomości lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lub prawo użytkowania wieczystego bez zgody banku, w przypadku gdy w umowie odwróconego kredytu hipotecznego strony zastrzegły obowiązek uzyskania zgody banku, lub
- wartość zabezpieczenia kredytu, czyli nieruchomości lub lokalu, z przyczyn zawinionych przez kredytobiorcę uległa istotnemu zmniejszeniu, lub
- kredytobiorca odmówił udzielenia bankowi upoważnienia, o których pisałem powyżej w akapicie ?Obowiązki kredytobiorcy?.
Jeżeli doszło do wypowiedzenia umowy odwróconego kredytu hipotecznego to całkowita kwota do zapłaty wynikająca z udzielonego kredytu staje się wymagalna z upływem okresu wypowiedzenia.
Rozliczenie odwróconego kredytu hipotecznego.
Z uwagi na fakt, że spłata odwróconego kredytu hipotecznego ma nastąpić po śmierci kredytobiorcy, bank nie może żądać spłaty dopóki on żyje, oczywiście poza przypadkami, gdy któraś ze stron wypowiedziała umowę kredytu. Całkowita kwota do zapłaty, czyli suma wypłaconej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego, odsetek oraz innych kosztów niezapłaconych przez kredytobiorcę przed spłatą kredytu, należnych do dnia spłaty stanie się wymagalna po upływie roku od dnia śmierci kredytobiorcy.
W przypadku, gdy odwrócony kredyt hipoteczny został udzielony kilku osobom, całkowita kwota do zapłaty staje się wymagalna z upływem roku od dnia śmierci ostatniego z kredytobiorców.
Gdy całkowita kwota do zapłaty stanie się wymagalna również roszczenie banku o przeniesienie własności nieruchomości lub prawa ujawnione w księdze wieczystej stanie się wymagalne.
Zasada rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego przyjęta w ustawie oznacza, że spadkobiercy kredytobiorcy, w ciągu 12 miesięcy od dnia jego śmierci (lub ostatniego z kredytobiorców), mogą spłacić kredyt i zachować prawo do nieruchomości. Jeżeli tak się stanie to wspomniane roszczenie banku ujawnione w księdze wieczystej nieruchomości wygaśnie.
Jeśli spadkobiercy nie spłacą odwróconego kredytu hipotecznego, nastąpi przeniesienie na rzecz banku własności nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub prawa użytkowania wieczystego stanowiących zabezpieczenie hipoteczne. Z chwilą zawarcia umowy o przeniesienie własności nieruchomości (lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub prawa użytkowania wieczystego) wartość nieruchomości podlega zaliczeniu na poczet spłaty kredytu wraz z odsetkami i pozostałymi kosztami określonymi w umowie odwróconego kredytu hipotecznego. Jeżeli wartość nieruchomości będzie wyższa niż kwota kredytu do spłaty, spadkobiercy powinni otrzymać od banku tę dodatnią różnicę.
Po śmierci kredytobiorcy bank nalicza odsetki oraz inne koszty do dnia spłaty całkowitej kwoty do zapłaty albo przeniesienia na bank własności nieruchomości lub prawa, stanowiących zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego.
Umowę o przeniesienie własności nieruchomości lub prawa, stanowiących zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego, bank zawiera ze spadkobiercami kredytobiorcy. W określonych sytuacjach umowa taka może także zostać zawarta z:
- wykonawcą testamentu, jeżeli został powołany;
- kuratorem spadku, jeżeli został ustanowiony;
- osobą trzecią, jeżeli zostały przeniesione na nią własność nieruchomości lub prawo stanowiące zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego.
Kredytobiorca albo jego spadkobiercy ponoszą wobec banku odpowiedzialność za spłatę odwróconego kredytu hipotecznego do wysokości wartości nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu. Czyli, co do zasady bank może żądać zaspokojenia wyłącznie z tej nieruchomości. Jednakże, gdy kredytobiorca lub jego spadkobiercy przenieśli na osoby trzecie prawo do nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego bez zgody banku, gdy w umowie zobowiązali się, iż tego nie uczynią, oraz gdy wartość nieruchomości uległa istotnemu zmniejszeniu z przyczyn zawinionych przez kredytobiorcę lub jego spadkobierców, bank może żądać zaspokojenia także z innych składników majątku kredytobiorcy lub jego spadkobierców:
- w przypadku gdy zaspokojenie z tej nieruchomości lub tego prawa jest niemożliwe lub jest możliwe jedynie częściowo oraz
- do wysokości kwoty, o jaką została zmniejszona wartość tej nieruchomości lub w wysokości różnicy pomiędzy kwotą uzyskaną z egzekucji a całkowitą kwotą do zapłaty.
Odwrócony kredyt hipoteczny a kredyt konsumencki.
Odwrócony kredyt hipoteczny został zaliczony do kategorii umów kredytowych, do których nie stosuje się w ogóle przepisów ustawy o kredycie konsumenckich.
Dobrze że za odwrócone hipoteki biorą się banki ponieważ gorzej jeśli do tego tematu podeszłyby nie uczciwe firmy pozabankowe których niestety nie brakuje i najczęściej zależy im tylko na tym by sprytnie oszukać klienta.
Karol – a to banki mają jakiś monopol i gwarancję na nieoszukiwanie klientów? Lektura wyroków i rejestru klauzul niedozwolonych prowadzi do zupełnie odmiennych wniosków 😉 Ale serce rośnie, jak widzi się jeszcze na świecie ludzi z dziecięcą naiwnością.
Lechu bardziej ad rem mniej ad personam. 😉 Nie ma wątpliwości, że samo uregulowanie odwróconej hipoteki w modelu kredytowym należy ocenić pozytywnie. Istnieje zapotrzebowanie na umożliwienie ludziom starszym, posiadającym nieruchomości pozyskiwania dodatkowych świadczeń pieniężnych. Struktura demograficzna naszego społeczeństwa każe domniewywać, że ten trend będzie narastał. Do tej pory była to nisza, którą próbowały zapełniać podmioty niebankowe w oparciu o instytucję dożywocia. Przy całej Twojej niechęci do banków zgodzisz się chyba, że nadzór nad nimi jest skuteczniejszy niż nad różnego rodzaju firmami parabankowymi. Oferty i praktyka banków w zakresie odwróconego kredytu hipotecznego również będą mu podlegać co jest dobrą wiadomością dla potencjalnych kredytobiorców.
No dobrze, to może trochę adremu 😉 (chociaż ja tam „adpersona” nie widziałem, nie uosobiajmy banków aż tak 😉
Pół-żartem:
Idealny klient – najpierw przez 30 lat spłaca mieszkanie po 1300zł/mies., a potem przez 20 lat odbiera za nie rentę 500zł/mies 😉
Generalnie usługa jako taka tylko dla desperatów. I nie chodzi tutaj o wykazywanie wad, że bank statystycznie wypłaci o wiele mniej niż warte jest mieszkanie. To nie wada, to nieusuwalna cecha, bo trzeba wziąć pod uwagę, że otrzymujący rentę będzie mieszkał w tym mieszkaniu, a wartość tego mieszkania raczej będzie maleć (jestem zwolennikiem poglądu o spadku cen nieruchomości w przyszłości, głównie z uwagi na czynniki demograficzne).
W związku z powyższym mam nadzieję, że nie będzie to usługa powszechna (popularna). I przed jej rozważeniem trzeba poważnie wziąć pod uwagę inne możliwości – np. zamiana mieszkania na mniejsze lub o podobnej wielkości ale mniej warte (tak zwany problem emerytów mieszkających w ścisłych centrach aglomeracji), sprzedaż mieszkania i zamieszkanie na wynajmie, podnajem jednej z izb mieszkania itp.
Będzie mi bardzo przykro jak odwróconą hipotekę będzie się przedstawiać jako dobre rozwiązanie dla naszych emerytów. To powinna być ostateczność. Smutna ostateczność.
Nie o banki mi chodziło i dobrze o tym wiesz. 🙂 Na razie konretnych ofert banków jeszcze nie możemy ocenić, więc możemy tylko spekulować. Sam jestem ciekawy, które banki zdecydują się pierwsze je przedstawić i na jakich warunkach. Z pewnością dla większości osób będzie to ostateczność, ale instytucja odwróconej hipoteki funkcjonuje w wielu krajach i dobrze, że Polska dołączyła do tego grona. Rynek zweryfikuje czy będzie się cieszyć zainteresowaniem w praktyce.
Dużo racji jest w tym co piszecie tym bardziej jak spojrzy się na to właśnie pod tym kątem – nie dość że mieszkanie czy dom na kredyt to potem jeszcze odwrócony kredyt.. i tak przez całe życie człowiek sponsoruje działalność banków. Daje do myślenia powyższy przykład.
Wiadomo, że nie jest to dobra oferta. Banki wyzyskują klientów ile się tylko da. Tylko spójrzmy na to z drugiej strony. Jeżeli przez całe życie dorobię się domu to na emeryturze mam gwarancję jakiegoś spokoju. Patrząc na prognozy naszych przyszłych emerytur, odwrócona hipoteka może być bardzo dobrym sposobem na spokojną starość. Spójrzmy też na to ile odprowadzamy składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i ile z tego mamy. Myślicie, że te składki to jest bardziej atrakcyjna oferta od rat na spłatę domu w którym jednak możemy mieszkać przez całe życie?
Ofert jeszcze na rynku nie ma więc nie można ich ocenić. Kwestie związane z ZUS to temat na odrębną dyskusję 🙂
ciekawe rozwiązanie, ale myślę że aż tak dużego popytu na tego typu kredyty nie będzie
Od kredytów to ja się trzymam z daleka…. po co żyć z pętlą na szyi?
Witam
Ja również jak poprzednik od kredytów trzymam się z daleka , jednak kupienie mieszkanie graniczy z cudem , chyba , że ktoś bardzo dobrze zarabia. Wynajmując mieszkanie wpłacamy komuś do kieszenie pieniądze, które moglibyśmy przeznaczyć na ratę. Dlatego czasami warto się zastanowić czy rzeczywiście taka możliwość nie jest najlepsza.Pozdrawiam
no tak ale wkładamy póki zarabiamy, jeżeli coś w naszym życiu się wydarzy że nie będziemy mieli przychodów, to z najmu rezygnujemy i już, ewentualnie przeprowadzamy się do „mamy” do póki sytuacja nie wróci do normy, a przy kredycie, tracimy trochę więcej niż zmiane miejsca zamieszkania.