Kapitalizacja odsetek – kiedy jest dopuszczalna?

W polskim prawie cywilnym istnieje zakaz anatocyzmu czyli umawiania się z góry o zapłatę odsetek od zaległych odsetek. Przewiduje go art. 482 kodeksu cywilnego. Zakaz ten oznacza, że nie można umówić się z góry, że w przypadku zaległych, czyli niezapłaconych w terminie odsetek, dłużnik zapłaci wierzycielowi odsetki od takich odsetek tj. zastosowany będzie procent składany. Dotyczy to  zarówno odsetek kapitałowych stanowiących wynagrodzenie za korzystanie z czyjegoś kapitału, jak również odsetek za opóźnienie, których wierzyciel ma prawo żądać, gdy dłużnik opóźnia się ze spłatą długu pieniężnego. O rodzajach odsetek pisałem tutaj: Odsetki – co o nich wiedzieć wypada?.

Zakaz anatocyzmu ma chronić dłużnika przed nadmiernym obciążeniem z tytułu narastającego długu. Z procentem składanym nie ma bowiem żartów o czym wiedział doskonale nawet Albert Einstein.  😉 Ponadto, gdyby możliwość pobierania odsetek od zaległych odsetek istniała bez ograniczeń mogłoby to prowadzić do obchodzenia przepisów o odsetkach maksymalnych.

Zakaz anatocyzmu, jak wiele prawnych zakazów nie jest bezwzględny. Oznacza to, że istnieją od niego pewne wyjątki.

Doliczenie zaległych odsetek do głównej sumy po powstaniu zaległości.

Po pierwsze, od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie, jeżeli po powstaniu zaległości wierzyciel uzgodni z dłużnikiem, że zaległe odsetki od głównej sumy zostaną do niej doliczone i oprocentowane.

Przykład: Jan jest winny Fryderykowi 1000 zł. Termin zapłaty bezskutecznie mija i Fryderyk nalicza odsetki za opóźnienie w wysokości 50 zł, których Jan również nie płaci. Po powstaniu tych zaległości Jan i Fryderyk podczas negocjacji ustalają, że narosłe odsetki zostaną doliczone do kwoty głównej i od łącznej sumy 1050 zł będą liczone dalsze odsetki za opóźnienie.

Pamiętaj, że strony dopiero po powstaniu zaległości w zapłacie odsetek mogą uzgodnić, iż zastosują anatocyzm doliczając do sumy głównej zaległe odsetki i powstałą w ten sposób kwotę poddadzą oprocentowaniu. Nie jest możliwe poczynienie takiego ustalenia przez strony uprzednio tj. przed powstaniem zaległości w zapłacie odsetek. Byłoby ono nieważne.

Żądanie odsetek za opóźnienie od chwili wytoczenia powództwa.

Po drugie, jeśli strony po powstaniu zaległości nie uzgodniły, że zaległe odsetki zostaną doliczone do głównej sumy, wierzyciel może żądać odsetek od zaległych odsetek od chwili wytoczenia o nie powództwa. To znaczy, że wierzyciel pozywając dłużnika przed sądem może dochodzić skapitalizowanych odsetek. W przypadku korzystnego dla wierzyciela wyroku, sąd zaległe odsetki powiększy o zasądzone odsetki za opóźnienie.

Anatocyzm będzie możliwy, gdy wierzyciel sformułuje w pozwie stosowne żądanie, wnosząc o zasądzenie kwoty głównej, z którą zsumuje odsetki za określony okres (np. do czasu wytoczenia powództwa) wraz z odsetkami od tak wyliczonej kwoty.

Przykład: Jan jest winny Fryderykowi 1000 zł. Termin zapłaty bezskutecznie mija i Fryderyk nalicza odsetki za opóźnienie. Po bezskutecznym wezwaniu do zapłaty składa przeciwko Janowi pozew w sądzie domagając się zasądzenia kwoty głównej w wysokości 1000 zł oraz zsumowanych z tą kwotą naliczonych odsetek (za okres o dnia wymagalności roszczenia głównego do dnia złożenia pozwu) w wysokości 50 zł, tj. kwoty 1050 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Żądanie odsetek za opóźnienie od zaległych odsetek w drodze powództwa nie jest uzależnione od uprzedniego umówienia się wierzyciela z dłużnikiem w tej kwestii. Trzeba jednak pamiętać, że zasądzenie przez sąd skapitalizowanych, zaległych odsetek z odsetkami za opóźnienie wyłącza możliwość orzeczenia o kolejnych odsetkach od tych odsetek (patrz wyrok SN z dnia 17 lutego 1997 r., II CKU 3/97, OSNC 1997, nr 6-7, poz. 86). Czyli pozew o następne odsetki od zasądzonej w ten sposób kwoty nie jest dopuszczalny.

Długoterminowe pożyczki udzielane przez instytucje kredytowe.

Po trzecie, zgodnie z art. 482 § 2 k.c.  zakaz anatocyzmu nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe. Pod pojęciem instytucji kredytowych należy rozumieć w głównej mierze banki, zaś pożyczka długoterminowa w rozumieniu tego przepisu obejmuje także kredyty długoterminowe. Przyjmuje się, że kredyt długoterminowy ma termin spłaty dłuższy niż rok.

Zatem strony długoterminowej umowy kredytowej mogą umówić się z góry, czyli przed powstaniem zaległości w zapłacie odsetek, że będzie możliwe skapitalizowanie zaległych odsetek i naliczenie od nich odsetek za opóźnienie.

Umowa rachunku bankowego i przepisy szczególne.

Zakaz anatocyzmu określony w art. 482 k.c. nie dotyczy umów rachunku bankowego, w których ustalono, że naliczone odsetki od kapitału w przypadku, gdy wierzyciel (posiadacz rachunku) nie zażąda ich wypłaty, będą podlegać doliczeniu do zdeponowanej na rachunku kwoty pieniężnej (kapitał) podlegającej dalszemu oprocentowaniu. Nie mamy, bowiem wówczas do czynienia z odsetkami zaległymi.

Należy również pamiętać, że przepisów kodeksu cywilnego ustanawiających zakaz anatocyzmu nie stosuje się do świadczeń pieniężnych regulowanych przez przepisy szczególne np. z tytułu ubezpieczeń społecznych.

Udostępnij:
  • email
  • Facebook
  • LinkedIn
  • Twitter
  • Google Bookmarks
  • Wykop
  • RSS

Podobne tematy:

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *