Wpisy dla kategorii: zabezpieczenia wierzytelności

Kara umowna – kiedy można żądać jej zapłaty?

Karę umowną zalicza się do tzw. dodatkowych zastrzeżeń umownych. Jest to rodzaj sankcji, którą można zapisać w umowie jako formę naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Przepisy odnoszące się do kary umownej zawiera kodeks cywilny. Są to art. 483 – 484.

Kara umowna może zabezpieczać tylko zobowiązanie niepieniężne.

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy.

Podstawą do żądania kary umownej może być zatem tylko stosowny zapis w umowie, a karę umowną można zastrzec tylko na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania o charakterze niepieniężnym, czyli takiego gdzie obowiązek dłużnika nie sprowadza się do zapłaty określonej kwoty pieniężnej (np. wynagrodzenia, ceny, czynszu, raty kredytowej itd.).

Hipoteka a podatek od czynności cywilnoprawnych.

Ustanowienie hipoteki podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. W praktyce hipoteki najczęściej są ustanawiane jako zabezpieczenie kredytów bankowych finansujących zakup nieruchomości np. domu czy mieszkania, zwanych kredytami hipotecznymi. Hipoteka może zabezpieczać także kredyty o innym przeznaczeniu oraz wierzytelności przysługujące innym wierzycielom niż banki. Jeśli jest ona ustanawiana w drodze czynności prawnej zawsze należy pamiętać o dopełnieniu obowiązku podatkowego związanego z podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Kto ma obowiązek zapłacić podatek?

Obowiązek podatkowy przy ustanowieniu hipoteki obciąża osobę lub podmiot składający stosowne oświadczenie o ustanowieniu hipoteki. W zależności od przedmiotu hipoteki oświadczenie takie może złożyć właściciel nieruchomości, użytkownik wieczysty, czy np. osoba, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Hipotekę może ustanowić dłużnik osobisty banku tj. kredytobiorca, albo osoba trzecia niebędąca dłużnikiem (kredytobiorcą), która na skutek ustanowienia zabezpieczenia w formie hipoteki staje się dla banku dłużnikiem rzeczowym, odpowiadającym za spłatę kredytu zaciągniętego przez inną osobę lub podmiot rzeczowo tj. wyłącznie z obciążonej nieruchomości. Zatem w zależności od wariantu, obowiązek podatkowy może obciążać kredytobiorcę lub dłużnika rzeczowego.

Hipoteka przymusowa – kiedy można ją ustanowić?

Zazwyczaj hipoteka na nieruchomości dłużnika ustanawiana jest przez niego dobrowolnie, tj. na podstawie umowy z wierzycielem. Do powstanie hipoteki umownej niezbędna jest bowiem umowa zawarta pomiędzy właścicielem nieruchomości, która ma zostać hipoteką obciążona a wierzycielem (np. bankiem). Pisałem o tym tutaj: Hipoteka umowna jako zabezpieczenie kredytu. W określonych sytuacjach możliwe jednak jest ustanowienie hipoteki wbrew woli dłużnika. Mowa jest o tzw. hipotece przymusowej, której nazwa odzwierciedla taki stan rzeczy. Dzisiejszy wpis na blogu poświęcony będzie właśnie tego rodzaju hipotece.

Co może być podstawą do ustanowienia hipoteki przymusowej?

Hipoteka przymusowa powstaje bez zgody właściciela nieruchomości i jest to podstawowa różnica pomiędzy hipoteką umowną a hipoteką przymusową. Wierzyciel może domagać się ustanowienia hipoteki przymusowej w celu przeprowadzenia egzekucji z nieruchomości wchodzącej w skład majątku dłużnika.

Generalnie rzecz ujmując, wierzyciel może wnioskować o wpisanie hipoteki przymusowej na wszystkich nieruchomościach dłużnika, jeżeli jego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, zgodnie z przepisami o postępowaniu egzekucyjnym. Tytuł wykonawczym to tytuł egzekucyjny zaopatrzony przez sąd w klauzulę wykonalności stwierdzającą, że może być on wykonany w trybie egzekucji sądowej, realizowanej przez komornika.

Gwarancja bankowa jako zabezpieczenie wierzytelności.

Banki zazwyczaj kojarzą się z takimi czynnościami jak udzielanie kredytów, przyjmowanie lokat czy prowadzenie rachunków bankowych. Jednak czynności zastrzeżonych wyłącznie dla banków jest znacznie więcej. Jedną z nich jest udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych. Bohaterem dzisiejszego odcinka będzie właśnie gwarancja bankowa. Przepisy dotyczące gwarancji bankowej zawiera najważniejsza dla banków ustawa, czyli Prawo bankowe (art. 8084). Banki mogą na zlecenie udzielać gwarancji bankowych i w praktyce robią to powszechnie.

Czym jest gwarancja bankowa?

Zgodnie z art. 81 Prawa bankowego jest to jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji – bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku.

W piśmiennictwie prawniczym i orzecznictwie sądów przyjmuje się, że gwarancja to umowa pomiędzy bankiem-gwarantem a beneficjentem gwarancji, przy czym stroną jednostronnie zobowiązaną jest bank wystawiający gwarancję. Jego zobowiązanie ma charakter pieniężny, czyli polega na zapłacie określonej sumy pieniężnej w razie wykonania przez uprawnionego (beneficjenta gwarancji) praw z gwarancji. Gwarancja może być wystawiona w złotych lub w walucie obcej.

Poręczenie a dochodzenie zapłaty przez bank.

O poręczeniu pisałem już na blogu Poręczenie za spłatę kredytu lub pożyczki. Niemniej chciałbym  mu poświęcić kolejny wpis i omówić  możliwości dochodzenia przez bank zapłaty od poręczyciela. W tym celu przywołam także kilka orzeczeń Sądu Najwyższego.

Poręczenie jest tzw. osobistym sposobem zabezpieczenia wierzytelności, co oznacza, że jeśli dłużnik główny (np. kredytobiorca), za którego poręczenie zostało udzielone nie spłaci długu (np. kredytu) to wierzyciel (np. bank) może żądać zapłaty od poręczyciela ponoszącego odpowiedzialność z całego swojego majątku. W umowie poręczenia nie można ograniczyć odpowiedzialności poręczyciela do poszczególnych składników jego majątku. Zakres odpowiedzialności poręczyciela może być natomiast ograniczony w ten sposób, że zostanie wskazana kwota pieniężna do wysokości, której będzie on ponosił odpowiedzialność.

Poręczyciel i kredytobiorcą to dłużnicy solidarni, chyba że umowa stanowi inaczej.

Zgodnie z prawem cywilnym, poręczyciel jest odpowiedzialny za spłatę kredytu jako współdłużnik solidarny, chyba że inaczej zapisano w umowie poręczenia. Czyli, aby wyłączyć lub zmodyfikować domyślną solidarną odpowiedzialność poręczyciela, należy to wyraźnie w umowie zapisać.

Hipoteka umowna a upadłość dłużnika.

Hipoteka jest jednym ze skuteczniejszych sposobów zabezpieczenia wierzytelności, z jakich korzystają banki. Prywatnie moim ulubionym, jeśli mogę tak powiedzieć. 🙂 Niewątpliwym atutem hipoteki jest to, że z nieruchomości obciążonej wierzyciel (np. bank) może zaspokoić się bez względu na zmiany własności po ustanowieniu hipoteki. Ponadto może to zrobić z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości, czyli takimi, którym hipoteka nie przysługuje. Śmierć właściciela nieruchomości także nie powoduje wygaśnięcia hipoteki. W dalszym ciągu będzie ona skutecznie obciążać nieruchomość i potencjalni spadkobiercy muszą brać to pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o przyjęciu spadku.

A co się dzieje z hipoteką, jeśli wobec dłużnika-przedsiębiorcy ogłoszono upadłość likwidacyjną? W takiej sytuacji hipoteka jako zabezpieczenie również ukazuje swoje zalety.

Ogłoszenie upadłość nie powoduje wygaśnięcia hipoteki.

Hipoteka nie wygasa na skutek ogłoszenia upadłość dłużnika. Jego wierzyciel (np. bank) nadal zachowuje swoje uprawnienie do zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej hipoteką, jednak może to zrobić na zasadach określonych przez prawo upadłościowe i naprawcze.

Z dniem jej ogłoszenia upadłości dłużnika jego majątek staje się masą upadłości. Masa ta służy zaspokojeniu wierzycieli. Wierzyciel, któremu przysługuje hipoteka biorąc udział w tej „grze” posiada kilka mocnych kart w swojej talii.

Kaucja pieniężna na zabezpieczenie wierzytelności banku.

Kaucja pieniężna dosyć często występuje w obrocie prawnym z udziałem banków. Jest to prosty i łatwy sposób zabezpieczenia wierzytelności. Kaucję pieniężną na rzecz banku przewiduje art. 102 Prawa bankowego.

Na czym polega kaucja?

Kaucja polega na tym, że w celu zabezpieczenia wierzytelności banku, dłużnik lub osoba trzecia (dawca zabezpieczenia) przenosi określoną kwotę pieniężną na bank. Przedmiotem kaucji bankowej mogą być zatem tylko pieniądze. Kaucję taką można ustanowić w złotych lub innej walucie. Co istotne, w wyniku ustanowienia kaucji, bank staje się właścicielem środków pieniężnych, które na nią się składają. Kaucja może zabezpieczać wierzytelności pieniężne banku, w tym przyszłe, czyli nieistniejące jeszcze w momencie jej ustanowienia, np. kredyt, który ma być dopiero udzielony.

Bank jest zobowiązany do zwrotu pieniędzy kaucjodawcy po spłacie całego zabezpieczonego długu, czyli kwoty głównej wraz należnymi odsetkami i prowizją czy innymi kosztami.

Jak ustanowić kaucję?

Jak powyżej wspomniałem, kaucję pieniężną na rzecz banku może ustanowić zarówno dłużnik banku, czyli osoba zaciągająca dług w banku – dłużnik osobisty, jak również osoba trzecia, która nie jest dłużnikiem osobistym. Do ustanowienia kaucji wymagane jest:

  • zawarcie umowy między bankiem a kaucjodawcą, oraz
  • wpłacenie pieniędzy na rachunek banku.