Weksel własny „in blanco” jako zabezpieczenie kredytu.
W cyklu na temat sposobów zabezpieczania wierzytelności banku przyszedł czas na odcinek o wekslu własnym in blanco. Spłatę kredytu udzielonego przez bank można zabezpieczyć takim wekslem, dlatego chciałbym przybliżyć dzisiaj Tobie kilka istotnych kwestii, które się z tym wiążą.
Czym jest weksel in blanco?
Generalnie weksel to papier wartościowy zawierający w swojej treści bezwarunkowe zobowiązanie jego wystawcy lub osoby, którą wystawca wskazał do zapłaty wskazanej osobie określonej sumy pieniężnej. Suma ta powinna być zapłacona w terminie i miejscu określonym w treści weksla. Zobowiązanie wynikające z weksla ma charakter abstrakcyjny, co oznacza, że powstaje niezależnie od przyczyny i celu wystawienia weksla. Treść weksla decyduje o tym, jaki jest zakres odpowiedzialności osoby zobowiązanej z weksla. Weksel własny to taki weksel, w którym zobowiązanym z weksla jest jego wystawca czyli osoba podpisana na wekslu.
Teoretycznie weksel może być sporządzony odręcznie na zwykłej kartce papieru. Jeśli posiada wszystkie niezbędne elementy określone przez Prawo wekslowe będzie ważny. W praktyce, aby zniwelować ryzyko ewentualnych pomyłek najlepiej posługiwać się blankietami wekslowymi.
Weksel in blanco (inaczej niezupełny) to taki weksel, któremu brakuje przynajmniej jednego elementu wymaganego do tego, aby był ważny zgodnie z wymogami wspominanego Prawa wekslowego.
Weksel własny in blanco na zabezpieczenie kredytu może złożyć kredytobiorca (dłużnik banku) lub osoba trzecia. Weksel taki może stanowić zabezpieczenie całej kwoty udzielonego kredytu, czyli kapitału, odsetek i innych należności ubocznych, jak również części kredytu, np. poszczególnych transz lub rat. Na zabezpieczenie kredytu można również złożyć w banku więcej niż jeden weksel.
W praktyce sytuacja, w której weksel in blanco stanowi jedyne zabezpieczenie kredytu jest spotykana rzadko. Jeśli już to ma to miejsce do czasu ustanowienia innych, docelowych zabezpieczeń np. do czasu wpisania hipoteki.
Banki są skłonne akceptować weksel jako samodzielne zabezpieczenie, gdy klient, który jest im znany posiada dobrą zdolność kredytową.
Zabezpieczenie wekslowe ma charakter osobisty. Osoba zobowiązana z weksla ponosi osobistą odpowiedzialność za spłatę długu z całego swojego majątku.
Kto może wystawić weksel własny in blanco?
Wystawca weksla in blanco, aby skutecznie i ważnie wystawić taki dokument musi posiadać zdolność do zaciągania zobowiązań wekslowych, to jest zdolność do bycia podmiotem praw i zobowiązań wynikających z weksla. Wystawić weksel mogą osoby fizyczne posiadające pełną zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych zgodnie z prawem cywilnym, osoby prawne, osobowe spółki handlowe oraz inne podmioty, którym prawo przyznaje taką zdolność.
Spółka cywilna nie posiada zdolności wekslowej, wobec czego nie może w swoim imieniu skutecznie wystawić weksla. Wystawić weksel mogą wspólnicy takiej spółki.
Do wystawienia weksla in blanco umocowane są osoby uprawnione do reprezentowania podmiotu, w imieniu którego weksel podpisują. Dane te można sprawdzić w Krajowym Rejestrze Sądowym. W sytuacji, gdy weksel zamierza podpisać inna osoba, powinna ona posiadać stosowne pełnomocnictwo, udzielone przez osoby uprawnione do reprezentowania danego podmiotu z datą wcześniejszą niż data wystawienia weksla.
Elementy weksla własnego in blanco.
Weksel własny in blanco powinien posiadać przynajmniej podpis wystawcy (dłużnika wekslowego) złożony z zamiarem zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Podpis powinien obejmować całą treść weksla i znajdować się poniżej przyrzeczenia zapłaty sumy wekslowej. Powinien być własnoręczny i zawierać, co najmniej nazwisko wystawcy. Nie ma wymogu, aby był czytelny ale powinien być złożony w formie używanej zwyczajowo przez wystawcę. W celu uniknięcia ewentualnych wątpliwości pod podpisem nieczytelnym zalecane jest wpisanie imienia i nazwiska wystawcy.
Bank przyjmując weksel powinien mieć pewność, że podpis wystawcy jest własnoręczny. Najlepiej, aby wystawca podpisał go w obecności pracownika banku. Inną możliwością jest potwierdzenie podpisu u notariusza.
Na wekslu własnym in blanco składanym jako zabezpieczenie kredytu można umieścić również inne elementy weksla to jest:
- datę i miejsce wystawienia weksla,
- termin i miejsce płatności,
- nazwę remitenta wraz z jego siedzibą, czyli banku, który udzielił kredytu,
- klauzulę bezwarunkowego przyrzeczenia zapłaty np. „zapłacę” lub „zapłacimy” (zależnie od tego kto jest wystawcą),
- symbol waluty sumy wekslowej.
Natomiast na takim na wekslu nie należy wpisywać sumy wekslowej. W momencie jego złożenia w banku nie wiadomo jeszcze na jaką wysokość powinna ona opiewać.
Deklaracja wekslowa.
Wekslowi in blanco złożonemu w banku na zabezpieczenie kredytu powinna towarzyszyć umowa wekslowa zwana także deklaracją wekslową. Jest to dokument, który określa warunki porozumienia ustalone przez bank z wystawcą weksla co do tego, kiedy i w jaki sposób weksel może być uzupełniony. Deklaracja wekslowa powinna zawierać:
- oznaczenie wierzytelności, na zabezpieczenie której weksel został złożony (w przypadku kredytu będzie to oznaczenie umowy kredytowej),
- okoliczności, których wystąpienie będzie uprawniać bank do uzupełnienia weksla,
- kwotę, na którą weksel może być wypełniony (może ona być wskazana przez wskazanie konkretnej sumy albo w sposób opisowy np. „do wysokości wykorzystanego i niespłaconego kredytu wraz z odsetkami, prowizją i innymi należnościami banku”),
- określenie rodzaju terminu płatności zgodnie z Prawem wekslowym, np. w oznaczonym dniu, w pewien czas po dacie wystawienia, za okazaniem, oraz w pewien czas po okazaniu.
W deklaracji wekslowej można ponadto zapisać:
- termin, do którego weksel może być przez bank uzupełniony,
- zobowiązanie banku do powiadomienia wystawcy o wypełnieniu weksla lub o zamiarze uzupełnienia weksla,
- zobowiązanie banku do zwrotu weksla po spłacie kredytu na zabezpieczenie, którego weksel był złożony albo upoważnienie dla banku do zniszczenia go lub pozbawienia mocy prawnej przez skreślenie,
- klauzule jakie weksel zawiera albo upoważnić bank do wpisania stosownych klauzul na wekslu, np. „bez protestu”, „bez kosztów”, zakazujących indosowania weksla, tj. „nie na zlecenie”, „bez indosowania”, odnoszące się do miejsca płatności weksla czyli tzw. domicyliatu np. „weksel będzie płatny w Warszawie”.
Bank przyjmujący wesel in blanco nie ma obowiązku podpisywania deklaracji wekslowej. Jego oświadczenie woli wynika z faktu przyjęcia od wystawcy tego dokumentu. Umowa wekslowa może jednak przybrać także formę dokumentu podpisanego zarówno przez wystawcę jak i bank.
Jeżeli na zabezpieczenie kredytu składanych jest kilka weksli, w deklaracji wekslowej należy zapisać, ile ich jest oraz w jaki sposób zabezpieczają one kredyt. Poszczególne weksle mogą zabezpieczać spłatę określonych części kredytu, rat lub transz. W przypadku, gdy nie ma takich postanowień należy przyjąć, że każdy weksel zabezpiecza całość kredytu.
Brak deklaracji wekslowej nie powoduje nieważności weksla. Trzeba jednak pamiętać, że wystawiając weksel in blanco wystawca upoważnia bank do uzupełnienia jego treści zgodnie z jego wolą.
Weksel a kredyt konsumencki.
Ustawa o kredycie konsumenckim zabrania przyjmowania przez kredytodawcę od konsumenta weksli innych niż z klauzulą „nie na zlecenie” lub równoważną (np. „bez indosowania”). Takie klauzule oznaczają, że weksel otrzymany od kredytobiorcy-konsumenta nie może być zbyty w drodze tzw. indosu. Jego wykup powinien być dokonany tylko wobec osoby na rzecz której był wystawiony, czyli od kredytodawcy. Jeżeli kredytodawca przyjmie jako zabezpieczenie weksel bez klauzuli „nie na zlecenie” (lub równoważnej), jest zobowiązany do naprawienia szkody poniesionej przez konsumenta, jeśli ten musiał zapłacić z tytułu weksla na rzecz innej osoby. Pisałem o tym tutaj: Umowa o kredyt konsumencki i prawa przysługujące konsumentowi na jej podstawie.
Uzupełnienie weksla przez bank.
Bank będzie miał prawo uzupełnić weksel in blanco przede wszystkim wtedy, gdy kredyt, który on zabezpieczał, nie został spłacony w ustalonym terminie w całości lub części lub w tych sytuacjach, w których przysługuje mu prawo do żądania spłaty kredytu przed tym terminem. Jak już wspominałem powinno to wynikać z deklaracji wekslowej.
Weksel własny in blanco po uzupełnieniu przez bank powinien posiadać wszystkie elementy niezbędne do tego, aby był ważny zgodnie z art. 101 Prawa wekslowego, tj.:
- nazwę ?weksel? w tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono,
- bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej (suma wekslowa powinna zawierać określenie kwoty, jak i waluty),
- termin płatności
- miejsce płatności
- określenie remitenta na rzecz, którego zapłata ma być dokonana (w przypadku zabezpieczenia kredytu będzie to bank, który go udzielił),
- oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,
- podpis wystawcy weksla.
Dopiero uzupełnienie weksla o wszystkie powyższe elementy powoduje powstanie zobowiązania wystawcy weksla do zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz banku.
Bank nie ma prawa uzupełniać weksla, jeżeli nie wystąpiły okoliczności określone w umowie wekslowej (deklaracji wekslowej). Pamiętaj jednak, że pomimo tego, iż weksel zostałby uzupełniony niezgodnie z warunkami zapisanymi w deklaracji wekslowej to będzie ważny. Jednak wówczas wystawca weksla ma prawo podnieść zarzut, że weksel został uzupełniony niezgodnie z tym co zostało ustalone w deklaracji wekslowej. Zarzut taki powinien skutkować wyłączeniem jego odpowiedzialności z weksla. Natomiast, gdy weksel in blanco zostanie uzupełniony częściowo niezgodnie z deklaracją wekslową na niekorzyść wystawcy, to wystawca będzie zobowiązany z weksla w takim zakresie, w jakim weksel został uzupełniony zgodnie z deklaracją. Np. weksel został uzupełniony o kwotę wyższą niż kwota ustalona w deklaracji wekslowej. Wówczas wystawca będzie zobowiązany z weksla do wysokości kwoty mieszczącej się w kwocie ustalonej w deklaracji wekslowej.
Jeżeli zobowiązanie kredytowe, które weksel in blanco zabezpieczał przedawniło się, bank nie ma prawa uzupełnić takiego weksla.
Dochodzenie roszczeń z weksla.
W przypadku, gdy wystawca weksla in blanco nie wykupił go zgodnie z wezwaniem banku, bank ma prawo wystąpić na drogę sądową z pozwem w postępowaniu nakazowym. Postępowanie nakazowe jest trybem uproszczonym i szybszym w stosunku do zwyczajnej procedury cywilnej. Sąd wydając nakaz zapłaty przeciwko wystawcy weksla orzeka, iż ma on obowiązek w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłaty zaspokoić roszczenie banku w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty. Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla może być umieszczony w formie skróconej na jego odpisie. Nakaz zapłaty od chwili wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności.
Poręczenie na wekslu in blanco.
Weksel in blanco może być opatrzony poręczeniem wekslowym. Więcej na temat tego poręczenia oraz skutków prawnych jakie się z nim wiążą dowiesz się tutaj: „Poręczenie wekslowe a wierzytelność banku”.
Mysle, ze tu jest dobre miejsce do zadania tego pytania: po co bankowi weksel, skoro ma bte?
@Lech
W praktyce z wekslem in blanco samego kredytobiorcy ja się nie spotykam, bo bank ma instrument, o którym wspominasz (aczkolwiek zobaczymy jak długo jeszcze ten przywilej bankom zostanie pozostawiony). Natomiast w segmencie zwanym SME (małe i średnie przedsiębiorstwa) praktykowane jest odbieranie weksli od wspólników spółek osobowych, awalowanych przez ich małżonków (jeśli tacy są) i wówczas to ma sens.
Weksel nie jest zabezpieczeniem. Tak się utarło o wekslu pisać i mówić (czyli że jest zabezpieczeniem) ale jest to szkodliwe. Rzesze wierzycieli przyjmują weksel w błędnym przeświadczeniu, że zapewni wyegzekwowanie należności. Jeżeli dłużnik nie ma majątku, dochodów, to z wekslem czy bez weksla, komornik nic nie ściągnie z takiego.
@Robert Grabowski
To samo można napisać o poręczeniu. Jeśli chodzi o praktykę bankową to ustanowienie tego typu zabezpieczeń poprzedzone jest przynajmniej złożeniem deklaracji majątkowej przez osobę, która ma je ustanowić.
No, poręczenie to już teoretycznie większe prawdopodobieństwo wyegzekwowania należności, bo mamy dwóch dłużników (jednej należności).
Ale jeśli poręczyciel nie będzie miał majątku, tak jak ten rzekomy wystawca weksla to poręczenie również nie spełni swojej roli, jako zabezpieczenie. Ja mam cały czas na myśli sytuację, gdy weksel jest brany na zabezpieczenie kredytu i to od osoby trzeciej, nie od kredytobiorcy. Jeśli ta osoba/podmiot posiada majątek to weksel spełni rolę wartościowego zabezpieczenia. Pan natomiast pisząc o wekslu jako wątpliwym zabezpieczeniu miał zapewne na myśli wystawiony przez dłużnika głównego, który nie ma aktywów.
Muszę się zgodzić z Robertem Grabowskim. Weksla tak naprawdę nie powinno traktować się jako zabezpieczenia, gdyż w rzeczywistości nie daje podstawy do ściągnięcia zadłużenia. Jak w większości wypadków – teoria z praktyką nie idą w parze.
W praktyce banki stosują weksle in blanco na zabezpieczenie swoich wierzytelności i zdarza się, że po ich uzupełnieniu dochodzą na ich podstawie zapłaty od wystawcy lub poręczyciela wekslowego, więc to nie jest zagadnienie wyłącznie teoretyczne. Na tym tle zapadają od czasu do czasu ciekawe orzeczenia sądowe oddziaływujące na praktykę obrotu wekslowego.
[…] na swoim blogu wpis o wekslu in blanco jako zabezpieczeniu kredytu. Zmotywowało mnie to do zadania tamże pytania – po co bankowi weksel, skoro może prowadzić egzekucję na podstawie bankowego tytułu […]